تحلیل هندسه و تناسبات پنجره‌های ارسی‌ها؛ نمونه موردی:7 ارسی خانه‌های کاشان

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مهندسی معماری دانشگاه کاشان (نویسندۀ مسئول).

2 کارشناس ارشد مهندسی معماری دانشگاه کاشان.

3 دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی تهران.

چکیده

خانه‌های سنتی کاشان نمونه‌های بی‌نظیری از معماری با هویت و اصالت ایرانی هستند که زمینه مناسبی برای پژوهش در معماری ایران و یافتن راهکارهایی برای پاسخ به مشکلاتی که امروزه در معماری درگیر آنها هستیم را فراهم آورده‌اند؛ این خانه‌ها متناسب با شرایط دوره خود جوابی مناسب بوده‌اند. پنجره های ارسی یکی از اجزا جالب توجه در این خانه‌هاست، محصولی از نیاز و هنر انسان ایرانی است، که لازمه فراموش نشدن و احیا ارسی­ها پژوهش در زمینه شناخت بیشتر آنها است. برای پی بردن به شیوه طراحی ارسی و احیای آن، نیاز به طرح دقیق کالبدی است، بررسی هندسه و تناسبات ما را با ساختار ارسی آشنا می­کند، ساختاری که کالبد آنها را شکل می‌دهد و واسطه ارتباط با انسان و الفبای طراحی ارسی است، بنابراین پژوهش حاضر به دنبال یافتن رابطه هندسه و ارسی‌های خانه‌های کاشان می‌باشد.
شیوه گردآوری اطلاعات در این مقاله تلفیقی از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی است. برای مشخص شدن جامعه آماری فهرستی از تمامی خانه‌های ارسی‌دار کاشان را تهیه شده و معیار انتخاب توجه به سلامت، کیفیت و تنوع طرح هفت مورد از ارسی‌ها بوده است. با روش توصیفی- تطبیقی، ابتدا خانه‌ها از نظر شکل ظاهری، نحوه بازشو، محل قرارگیری در خانه و ... مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. سپس در سه بخش نظام اندازه‌گیری معماری ایرانی(بررسی رابطه ارسی با پیمون)، هندسه ترسیمی (بررسی نسبت و تناسبات در اندازه های ارسی‌ها) و هندسه ترکیبی (بررسی رابطه ارسی‌ها با شبکه‌های هندسی) با هدف دستیابی به رابطه ارسی‌ها با هندسه بررسی شده‌اند. در پایان نتیجه حاصل شد که ارسی به عنوان جزئی از معماری خانه در ارتباط با زمینه خود است و از نظم هندسی پیروی می‌کند و مانند سایر اجزا خانه ایرانی بر اساس پیمون ساخته شده و نسبت‌های لحاظ شده در بخش‌های مختلف آن با نسبت‌های زرین که مورد توجه معماران سنتی بوده ،منطبق است. در اندازه‌ها نیز پیرو پیمون، در نسبت پیرو نسبتهای زرین و در جایگیری پیرو شبکه‌های هندسی می‌باشد. امید است نتایج حاصل قابلیت استفاده در طراحی‌های امروزی و استفاده از تجربه و هنر نیاکانمان را فراهم کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geometric analysis and proportions of Orosi Windows’s Case study: 7 Orosi of Kashan houses

نویسندگان [English]

  • asma khamechian 1
  • Mostafa azad 2
  • Mansure Tahbaz 3
1
2
3
چکیده [English]

Iranian traditional homes are unique architecture samples with an Iranian essence. These homes are a suitable subject for research in Iranian architecture. These homes can provide answers to some question that we have these days, like using geometry in architectural design of this home.  Iranian traditional architects have been interested in geometry and been using in almost all parts of homes.  This aspect of the homes actually was very useful regarding the weather conditions in Iran. One of these interesting component of Iranian homes is Orosies, Mohammad Karim pirnia, one of the Iranian old architects, has defined such: Orosi is a window that usually covers whole of the wall and is from roof to floor, and its opening is in vertical axis. Which is the product of a human necessity and Iranian art. In an effort to remember and appreciate this traditional art, because with destruction of this works, intellectual, Cultural and identity backing of them are destroyed and some none value objects take its place and simply community failed its identity. This arts and related data of them must   Saving to help the Iranian identity be live in long time in future this study was designed to investigate the relation of Orosies and the geometry of Iranian homes. In other words, we wanted to study the relation of geometry and Orosi of Iranian homes. The theory of This paper is.” orosi as part of the Iranian home is designed as geometric principles and geometry of orosi is in contact of geometry of whole building” according to this theory, the target is finding the coordination of geometric principles and designing orosi’s, in this way geometry that used in architectural design must be division. By using library sources and field study a list of all the homes with Orosi in Kashan was prepared. From these lists seven of the homes was chosen. The appearance, the way the door opens and the location of Orosi in these homes were investigated. Then the geometry of the Orosies in three different Iranian architect measurements was studied.  These measurements included; the relation of Orosies with Paymoon, descriptive geometry (the study of proportions in Orosies sizes) and the combination geometry (the relation between and geometrical network). Results showed that the Orosies, as a component are well coordinated with the whole geometry of the houses. Hope these studies encourage and facilitate the use of these traditional components in new home designing.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Orosi
  • Geometry
  • proportions
  • Kashan traditional houses
  • geometrical network
  • Paymoon

 ابوالقاسمی، لطیف. « .1385 هنجار شک لیابی در معماری اسلامی ایران ». ب هکوشش محم یوسف یکانی. تهران: سمت.
 امرایی، مهدی. 1388 . ارسی، پنجر های رو به نور، تهران: نشر سمت.
 انصاری، مجتبی، هانیه اخوت، و عل یاکبر تقوایی. « .1390 تحقیقی پیرامون سیر تاریخی سیست مهای تنظیم تناسبات در
معماری با تأکید بر ملاحظات کاربردی و زیباشناسی ». کتاب ماه هنر ) 151 (، ۴۶ ۵۷.
 انصاری، مجتبی، و احد نژادابراهیمی. « .1389 هندسه و تناسبات در معماری دورۀ ترکمانان قویونلو مسجد کبود )فیروزه جهان
اسلام( ». کتاب ماه علوم و فنون ) 129 (: 3 45 .
 بمانیان، محم درضا. « .1381 مقدم های بر نقش و کاربرد پیمون در معماری ایرانی ». مدرس هنر ) ۱(: ۱ ۱۰.
 پیرنیا، محمدکریم. « .1381 مصالح ساختمانی، آژند، اندود، آمود در بناهای کهن ایران ». تألیف، تدوین و تعلیق زهره بزرگمهری.
تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی کشور.
  . 1383 . سب کشناسی معماری ایرانی، تدوین غلامحسین معماریان، تهران: معمار.
 تاراچند. 1374 . تأثیر اسلام در فرهنگ هنر. ترجمۀ علی پیرنیا و عزالدین عثمانی، تهران: پاژنگ.
 حاج یقاسمی، کامبیز. « .1375 هندسۀ پنهان در نمای مسجد شیخ لط فالله ». صفه ) 21 و 22 (: 28  33 .
 دهخدا، عل یاکبر. « .1325 لغ تنامۀ دهخدا ». تهران: سازمان لغ تنامه.
 رضازاده اردبیلی، مجتبی، و مجتبی ثاب تفرد. « .1392 بازشناسی کاربرد اصول هندسی در معماری سنتی ». هن رهای زیبا
معماری و شهرسازی. دورۀ 18 ) 1(: 29  44 .
 زارعی، محم دابراهیم. « .1392 سنندج شهر ارسی، بررسی روند شک لگیری و گسترش هنر ارس یسازی بر اساس نمون ههای
موجود ». مطالعات معماری ایران ) ۴(: ۱۰۹ ۱۳۰.
 شاردن. 1374 . سفرنامۀ شوالیه شارد. ترجمۀ اقبال یغمایی. تهران: توس.
 شفی عپور، آسیه. « .1385 ارسی در معماری سنتی ایران ». فصلنامۀ هنر ) 68 (: ۱۶۴ ۱۸۳.
 ضیای ینیا، محمدحسن، و حسن هاشمی زر جآبادی. « .1395 تناسب طلایی و سیستم تناسبات ایران یاسلامی در مسجد جامع
قائن » دوفصلنامۀ مرمت و معماری ایران ) ۱۱(: ۸۹ ۱۰.
سال اول، شماره 2، بهار و تابستان 97
23
 طاهباز، منصوره. « .1383 شکل مقدس »، صفه ) ۳۸(: 95  ۱۲۵.
 علیپور، نیلوفر. « .1390 مطالعۀ طرح ارس یهای کا خهای قاجاری تهران ». نگره ) ۱۸(: 5 ۲۱.
 فارابی، ابوالنصرمحمد. 1381 . احصاء العلوم. برگردان حسین خدیو جم، تهران: علمی و فرهنگی.
 فر خیار، حسین. 1391 . صد خانه، صد پلان، کاشان: دانشگاه آزاد کاشان.
 فلام ىک، منصور. 1371 . شک لگیری معماری در تجارب ایران و غرب، تهران: فضا.
 کلمبک، لیزا، و دونالد ویلبر. « .1374 معماری تیموری در ایران و توران ». ترجمۀ محمدیوسف یکانی و کرام تالله افسر، چ ۱،
تهران: سازمان میراث فرهنگی.
 گدار، آندره. « .1388 آثار ایران ». ترجمۀ ابوالحسن سروقد مقدم، چ ۵، مشهد: آستان قدس رضوی.
 مولوی بهزاد. 1381 . بررسی کاربرد هندسه در معماری گذشتۀ ایران )دورۀ اسلامی(، تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
 مهد یزاده سراج، فاطمه، فرهاد تهرانی، و نیما ول یبیگ. « .1390 ب هکارگیری مثل ثهای هنجار در محاسبات ریاضی و
پیاد هسازی هندسه در ساخت و اجرای معماری سنتی ایران ». مرمت،آثار و باف تهای تاریخی، فرهنگی ) ۱(: ۱۵ ۲۶.
 نادر یفر، حمیدرضا، و سولماز احمدی باروق. « .1389 هندسۀ معناگرا و تبلور آن در ساختارهای معماری اسلامی )یا تأکید بر
معماری مساجد ایرانی( ». کتاب ماه هنر ) ۱۴۶(: 24  ۳۴.
 نعمت گرگانی، ا مالبنین. « .1375 پیشینۀ نور در معماری و وسایل روشنایی در هنر اسلامی ایران ». اثر ) ۳۵(: 316  ۳۲۳.
 نوایی، کامبیز. 1390 . خشت و خیال. سروش: تهران.
 گن جنامه. 1375 . دفتر اول، تهران: مرکز اسناد دانشگاه شهید بهشتی.
- Brown, Richard L. 2010. H. H. Richardson and the Golden Section Proportions in his Architecture.
منابع اطلاعات مربوط به خان هها
•خانۀ طباطبایی ها: گن جنامه، دفتر اول، مرکز اسناد دانشگاه شهیدبهشتی.
•خانۀ عامر یها )حیاط یوسفی، حیاط بیرونی(: میراث فرهنگی کاشان.
•خانۀ رشادی )منوچهری(: مدیریت اقامتگاه سنتی منوچهری.
•خانۀ عطارها: گن جنامه، دفتر اول، مرکز اسناد دانشگاه شهیدبهشتی+ کتاب صدخانه، صدپلان.
•خانۀ تاج: کتاب صدخانه، صدپلان.
•خانۀ عباسیان )حیاط مسعود یفر(: گن جنامه، دفتر اول، مرکز اسناد دانشگاه شهید بهشتی.