بررسی تطبیقی مشخصات فنی و ظاهری فرش نایین با فرش‌های نایین مهاجرت‌یافته

نویسنده

استادیار، دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان.

چکیده

فرش نایین، دست‌بافته‌ای مهاجرت‌یافته از سبک فرش‌های کرمان و اراک است که در مدت زمانی اندک، بر اساس مؤلفه‌های بومی، هویت مستقلی بنیان نهاد و به‌عنوان سبکی متمایز از دیگر فرش‌ها مطرح و شناخته شد. گسترش محدودۀ تولید به خارج از مرزهای شهرستان، موجب تغییراتی در فرش نایین شد. به نحوی که در بسیاری از  موارد، به‌خاطر تشابهات ظاهری، ابهاماتی برای شناسایی این دست‌بافته به‌وجود آورده است. این در حالی است که تمامی این فرش‌ها با تمام افتراق‌ها نسبت به مبداء، تحت‌عنوان فرش‌های اصیل نایین به بازار عرضه می‌شوند. هدف از این تحقیق، تطبیق فرش‌های اصیل نایین و فرش‌هایی است که در مناطق دیگر بافته شده و دچار تغییراتی به صورت کیفی و ظاهری شده‌اند. پرسش اصلی این است که: جابه‌جایی مکان بافت فرش نایین چه تأثیری در ساختارهای اصلی این دست‌بافته داشته است؟ و ملاک ارزیابی نهایی این‌گونه فرش‌ها چیست؟ این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی انجام ‌شده و شیوۀ یافته‌‌اندوزی آن، بیش‌تر بر منابع مکتوب و مشاهدات میدانی استوار است. نمونه‌هایی که در پژوهش به آنها اشاره شده به صورت انتخابی و هدفمند برگزیده شده‌اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد جابه‌جایی مکان بافت فرش نایین، منجر به بروز تغییراتی در کیفیت الیاف، نوع گره، رنگرزی و ... آن شده است؛ به‌طوری که الیاف از نوع درجه 1 به درجه 2 و 3 تنزل یافته‌‌اند؛ نوع گره از فارسی تک‌بافت، به جفتی‌بافی به گرۀ U تغییر یافته است و رنگرزی 90 درصد بافته‌‌های مناطق دیگر، به رنگرزی شیمیایی تبدیل شده است. این بی‌قاعدگی در تولید و عدم شناخت و کارشناسی صحیح در بازار، موجب جایگزینی فرش‌های نامرغوب به‌جای فرش‌های اصیل نایین گردیده است. معدود مکان‌های جدید بافت فرش نایین، سبب افزایش کیفیت آن گردیده‌اند که اثراتی هم بر تولید و صادرات فرش نایینِ اصیل بر جای گذاشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study on the Technical and Visual Features of Na’in Carpets with the Emigrated Ones

نویسنده [English]

  • Farhād Bābājamāli
چکیده [English]

Na’in carpet is an eclectic mixture of Kerman and Arak carpets’ style, which in a short time established an independent identity on the basis of indigenous components and became known as a distinct style from other types. However, the expansion of production beyond the city boundaries caused changes in it, so that in many cases, due to the apparent similarities, this carpet style has led to ambiguities. In fact, such carpets with all their differences from the original source are marketed under the same name of Na’in original products. The purpose of this research is to make a comparison between the original Na’in carpets and those woven in other areas with qualitative and visual changes. The main questions are as follows: What was the effect of Na’in carpet’s displacement on the main structures of this hand-woven textile? And what is the criterion for final evaluation of such carpets?
The issue is significant from the perspective that a variety of carpets in the form of luxurious and well-known styles and from earlier historical periods have been produced in Iran, but none of them have crossed their geographical borders widely, like what happened to the Na’in carpet. Other carpets have actually been produced and marketed in the same native areas, but Na’in carpet with large-scale production not only has been produced in Na’in city, but also in many other geographical areas that are famous for producing Iranian hand-woven carpets, such as South Khorassan, Mazandaran, Shiraz, Isfahan, etc. In fact, some regions have embarked upon producing Na’in carpets which have a special and exclusive style of Iranian carpets by their own. This issue is important and necessary to investigate for the reason that Na’in style of carpet weaving produced in areas other than this city bears in many cases only superficial similarities with genuine carpets. Such secondary textiles are far from Na’in carpets in terms of quality, but they have been marketed under the title of Nain carpet. This issue has caused serious damage to the original carpets.
The research methodology in this article is descriptive-analytical with a comparative approach. The scope of research incorporates the generality of Na’in carpet as a well-known style in the Iranian carpet field. The comparison in this scope is based on two groups of carpets produced in Na’in and those produced in the style of Na’in in other regions. The method of collecting data in here is based on observation as well as studying the few written sources. The results of the research show that the displacement of Na’in carpet from its native place has led to changes in the quality of such hand-woven textiles, the type of knots, dyeing, etc., so that the fibers have been reduced from grade 1 to grade 2 and 3. Knots have changed from fārsi-ye tak-bāft (single-woven Persian type) to jofti-bāfi (knots in pairs) and U knot, and the dyeing of 90% of fibers in other areas has converted to chemical. Finally, the lack of order and organization in production and lack of proper knowledge and expertise in the market have led to the replacement of substandard carpets with the genuine Na’in products. However, in some new places, such as Mazandaran, the production of Na’in carpet has increased in quality, which has exerted marked effects on the production and export of the original Na’in carpets. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Na’in
  • Original Carpet
  • Emigrated Carpet
  • Technical Features
  • Visual Features
 
- آذر پاد، حسن، و فضل الله حشمتی رضوی.1372. فرشنامه ایران. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- ادواردز، سیسل. 1375. قالی ایران. ترجمۀ مهین­دخت صبا. تهران: انجمن دوستداران کتاب.
- استون، پیتر اف. 1391. فرهنگنامه فرش شرق. ترجمۀ بیژن اربابی. تهران: مؤسسه انتشاراتی جمال هنر.
- بصام، جلال‌الدین، محمدحسین فرجو، و امیراحمد ذریه زهرا. 1383. رویای بهشت (هنر قالی بافی ایران). تهران: انتشارات تا14.
- بلاغی، سیدعبدالحجه. 1328. تاریخ نایین. تهران: چاپخانه مظاهری.
- به آذین، م.ا. 1344. قالی ایران. تهران: چاپخانه سپهر با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلین.
- تجدد، حسین. 1382. دایرة ­المعارف فرش دستبافت ایران. ج. 2. تهران: انتشارات دایرة المعارف ایران‌شناسی.
- دهقانی، مرجان. 1394. «بررسی تحولات طرح و نقش فرش دستباف نایین در گذر زمان.» پایان‌نامه کارشناسی، دانشگاه هنر اصفهان.
- رحمانی پور، مهرنام. 1394. « بررسی جغرافیای بافت فرش نایین و مرمت یک نمونه از آن.» پایان‌نامه کارشناسی، دانشگاه هنر اصفهان.
- ژوله، تورج. 1390. پژوهشی در فرش ایران. تهران: انتشارات یساولی.
- صوراسرافیل، شیرین. 1376. فرش نایین. تهران: انتشارات فرهنگان.
- قانونی، مسعود. 1392. «بررسی ویژگی‌های فرش روستایی تودشک.» پایان‌نامه کارشناسی، دانشگاه هنر اصفهان.
- معین، محمد. 1386. فرهنگ فارسی. تهران: انتشارات سرایش.
- نصیری، محمدجواد. 1382. فرش ایران. تهران: انتشارات پررنگ.
- یاوری، حسین. 1384. مبانی شناخت قالی ایران. تهران: نشر رجاء با همکاری ماهنامه تخصصی قالی ایران.
- یساولی، جواد. 1374. قالی و قالیچه‌های ایران. تهران: انتشارات یساولی.
- ---. 1375. مقدمه‌ای بر شناخت قالی ایران. تهران: فرهنگسرا (یساولی).