بازتعریف صنایع دستی معاصر ایران با رویکرد آینده‌پژوهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه مطالعات عالی هنر، دانشگاه سوره، تهران، ایران

چکیده

 از ابتدای شکل‌گیری تمدن بشری، صنایع دستی به‌عنوان حیاتی‌ترین امکان برای حفظ و تداوم شرایط زیستِ بشر در خدمت انسان بوده و تا به امروز نیز حضور آن به‌عنوان امکانی برای تبیین هویت و معرفی فرهنگ غنی تمامی تمدن‌ها حائز اهمیت است. صنایع دستی همچنین در هر دورانی به‌فراخور تغییر شرایط زیست و نیاز جامعه، رویکردی جدید یافته و به نیازهای مادی و معنوی مخاطب، پاسخی متناسب می‌دهد. مجموع این ویژگی‌ها باعث می‌شود تا این مفهوم، نمونه‌ای کارآمد و مؤثر در زمینۀ صنایع ‌خلاق و فرهنگی باشد. از سوی دیگر تنوع فنی و گستردگی اقلیمی آن تعاریفِ متعدد (و گاه مبهمی) برای صنایع دستی ارائه داده است. در این میان و با توجه به مفاهیم و مؤلفه‌های آینده‌پژوهی، به نظر می‌رسد هیچ‌یک از این تعاریف به ویژگیِ روزآمد بودن این هنر- صنعت(جنبۀ معاصر بودن) و تأثیر آن در ایجاد توسعۀ‌ پایدار نپرداخته‌اند. لذا در این پژوهش بنیادی با رویکرد آینده‌پژوهیِ اکتشافی، تلاش می‌شود تا با مرور پیشران‌های مفهومی جهت نیل به توسعۀ پایدار، تعریفی علمی، نوین و راهبردی با هدف حفظ جایگاه صنایع دستی معاصر ارائه شود. در این مسیر، گردآوری داده‌ها، بر اساس مطالعات اسنادی و منابع کتابخانه‌ای در کنارِ روش میدانی (دلفی کلاسیک) است. نتیجۀ این پژوهش مبین آن است که وجه تمایز صنایع دستی معاصر با تعاریف سنتی، در ارتباط معنادار آن با صنایع‌ خلاق است. در دنیایی که سرعت گذر زمان به‌حدی است که ارزش آن درک نمی‌‌شود، در اختیار گرفتن و خلق زمان، موهبتی است که با طراحی سناریوهایی آینده‌نگرانه، صنایع دستی معاصر را به راهکاری برای توسعۀ فرهنگی و اقتصادی بدل می‌کند. به این منظور می‌توان صنایع دستی معاصر را برای نسل امروز و مخاطبان فردا این‌گونه تعریف کرد: صنایع‌‌دستی پاسخی برخاسته از نیاز جامعه است که با ترکیبِ اخلاق و مهارتِ ناشی از تجربه، به تجلی شخصیتِ هر بوم می‌‌انجامد.
 



کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Re-definition of Iranian Handicrafts from the Perspective of Future Research

نویسنده [English]

  • Mehran Houshiar
Associate Professor of High studies of Art, University of Soore, Tehran, Iran;
چکیده [English]

 From the beginning of the formation of human civilization, handicrafts, as the most vital possibility for the preservation and continuation of human living conditions, have been at the service of human beings.  To this day, their presence has served as an opportunity to explain the identity and culture of all civilizations. Handicrafts also adopt a new approach in each period in accordance with the changing living conditions and the needs of society. Meanwhile, such an approach is affected by the response it should show to the material and spiritual needs of the audience. The combination of these features, on the one hand, has made handicrafts as efficient and effective examples in the field of creative and cultural industries. On the other hand, their technical diversity and climatic extent have provided numerous (and sometimes ambiguous) definitions for handicrafts. In the meantime and according to the concepts and components of future research, none of these definitions seem to have addressed the nature of this art industry (contemporary aspect) and its impact on sustainable development. Therefore, in this fundamental research, with the approach of exploratory futures research, an attempt is made to provide a scientific, modern, and strategic definition for saving the position of contemporary handicrafts by reviewing conceptual impulses. In this way, data collected through studying the documents and library resources alongside the field method (that is, in-depth interview).
The result of this research has shown that the difference between contemporary definition of handicrafts and the traditional one is based on the significant relationship they have with creative industries. In a world where the passage of time is so fast that its value cannot be understood, the control and creation of time is a gift that turns contemporary handicrafts into a solution for cultural and economic development by designing futuristic scenarios. In this case, today's generation, viewing the support devoted to the rich culture and to the value of their traditions, will be able to shape the sustainable development of this art and turn this part of the creative industry into an identity worthy of the future.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contemporary handicrafts
  • Future research
  • Sustainable development
  • Entrepreneurship
  1.  

    1. ابوترابی، محمدعلی، و لیلا بهرامی. 139۴. «نقش دولت در توسعۀ اقتصاد هنر». فصلنامه پژوهش هنر، ش. 9، 19ـ۲۶.
    2. افشار‌مهاجر، کامران. 138۴. هنرمند ایرانی و مدرنیسم. تهران: دانشگاه هنر.
    3. امیدی، نبی. 1392. مدیریت بازاریابی صنایع دستی و هنرهای سنتی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
    4. پوراصغر سنگاچین، فرزام، و رمضان اسمعیل اسدی. 139۶. اصول، مبانی، اهداف و شاخص‌های توسعۀ پایدار. تهران: معاونت امور اقتصادی و هماهنگی برنامه و بودجه.
    5. پورمند، حسنعلی، غلامرضا ذاکرصالحی، رضا افهمی، و ساغر کریمی. 1399. «چالش‌های تلفیق الگوی آموزش برای توسعه پایدار در آموزش عالی صنایع ‌دستی». فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، ش. ۹۶: 27ـ۵۱.
    6. توکلی، مرداویج، رسول بیدرام، و سید سعید میرواحدی. 1399. «طراحی مدل کسب و کار امکان‌گرا در صنایع دستی شهر جهانی لالجین». اقتصاد شهری ۵ (1): 17ـ۳۴.
    7. جهانیان، رمضان. 1389. «بررسی راهکارهای توسعۀ کارآفرینی در آموزشکده‌های فنی و حرفه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی». تحقیقات مدیریت آموزشی ۲ (۲): ۵۱ـ۷۴.
    8. حسینی، سید محمدرضا، روح‌الله سمیعی، و مجید اشرفی. 1۴00. «خلق فرصت‌های کارآفرینانۀ صنایع دستی از دیدگاه توسعۀ پایدار». جغرافیا (برنامه‌ریزی اقتصادی) ۱۱ (2): 784ـ805.
    9. حیدری، غلامحسین. 1373. «جایگاه صنایع دستی در برنامۀ دوم توسعۀ اقتصادی کشور». تعاون. شماره 39: یادداشت.
    10. خلیل‌وند، کلثوم، و ناهید رمضانیایی. «بررسی تأثیر توریسم تاریخی فرهنگی بر توسعۀ پایدار شهری (نمونۀ موردی شهر ایلام)». اولین کنفرانس بین‌المللی هنر، صنایع دستی و گردشگری. https://civilica.com/doc/543476.
    11. دادور، ابوالقاسم، و آزاده دالایی. 1395. مبانی نظری هنرهای سنتی. تهران: دانشگاه الزهراء.
    12. رستمی، محسن، عیسی کشاورز، و رضا خجسته. 1397. روش‌های آینده‌پژوهی در صنایع فرهنگی. تهران: انتشارات پشتیبان.
    13. رستمی، محسن، رضا خجسته، عیسی کشاورز. 1397. مبانی آینده‌پژوهی. تهران: انتشارات پشتیبان.
    14. رضا، مهدی. 139۴. «جایگاه مهارت‌آموزی در دانشگاه‌های نسل سوم». مهارت آموزشی ۴ (۱۴): 103ـ۱۱۷.
    15. زنگی، بهنام. 139۴. «بازتعریف توسعۀ اقتصادی در جامعۀ هنربنیان». فصلنامه پژوهش هنر، ش. 9: ۵ـ۷.
    16. عبدالکریمی، بیژن. 1397. «آیا شریعتی می‌تواند متفکر معاصر ما باشد؟». سمینار شریعتی. فرهنگ امروز: کد خبر 57297.
    17. فرخی، داوود. 1392. «آینده‌پژوهی در توسعۀ آموزش‌های مهارت‌بنیانِ تقاضامحور». مهارت‌آموزی، ش. 3: 105ـ131.
    18. قاسمی، حمید و دیگران. 1399. مرجع پژوهش. تهران: پیام نور.
    19. کشمیرشکن، حمید. 139۶. هنر معاصر ایران. تهران: نشر نظر.
    20. کریمی، ساغر. 1۴00. «آینده‌پژوهی هنجاری در آموزش عالی صنایع دستی با ایدۀ توسعۀ پایدار». همایش آینده‌پژوهی، آموزش عالی و توسعۀ پایدار. تهران: دانشگاه سوره.
    21. کیاکجوری، داوود، راضیه شعبانزاده، و مصطفی آزاد. «بررسی نقش دانشگاه‌ها در توسعۀ کارآفرینی». کنفرانس ملی کارآفرینی و مدیریت کسب‌وکارهای دانش‌بنیان با چشم‌اندازی بر مراکز سه‌گانۀ کارآفرینی، رشد و پارک‌های علم و فناوری، ارتباط بین دانشگاه‌ها و صنعت (جامعه به‌عنوان بست‌سازان دانشگاه‌های نسل سوم) (کارآفرین ارزش‌آفرین و ثروت‌آفرین). بابلسر.
    22. کیقبادی، مرضیه، مرضیه فخرایی، سیده سارا علوی، و سید عبدالمجید زواری. 1387. سند شناخت صنعت فرهنگی. قم: اندیشکدۀ صنعت و فناوری.
    23. گرگوری، بروس اسمیت. 1380. نیچه، هایدگر و گذار به پسامدرنیته. ترجمۀ علیرضا سید احمدیان. تهران: پرسش.
    24. گودرزی، ریحانه، سید‌ رسول حسینی، و سید‌ کمال طباطبائیان. 1397. «چارچوبی برای توسعۀ کارآفرینی دانشگاهی در رشته‌های علوم انسانی در ایران». توسعۀ کارآفرینی 11 (۴): ۶۶۱ـ۶۷۹.
    25. محمدی، اکبر. ۱۴۰۰. «چالش‌های آینده‌پژوهی در طرح‌های توسعۀ شهری ایران». در مجموعه مقالات همایش آینده‌پژوهی، آموزش‌عالی و توسعۀ پایدار، تهران: دانشگاه سوره.
    26. مردوخی، بایزید. 1392. روش‌شناسی آینده‌نگری. چ۲. تهران: نشر نی.
    27. نامداریان، لیلا، علیرضا حسن‌زاده، و مهدی مجیدپور. 1393. «ارزیابی تأثیر آینده‌نگری بر سیاست‌گذاری علم، فناوری و نوآوری». مدیریت نوآوری 3 (2؛ پیاپی 8): 73ـ۱۰۲.
    28. یاقوتی، سپیده، و رؤیا روزبهانی. 1393. «جایگاه صنایع دستی در توسعۀ اقتصادی و مبادلات فرهنگی». پژوهش هنر ۲ (8): 53ـ58.
    29. Inayatullah, Sohail. 2000. The Views of Futurists. The Knowledge Base of Futures Studies 4. CD-ROM. Melbourne: Futures Study Centre.
    30. Negus, K and M. Pickering. 2004. Creativity, Communication and Cultural Value.
    31. Masini, Elenora. 1993. Why Futures Studies?. London: Grey Seal.
    32. Schumpeter, J.A. 1942.Capitalism, Socialism and Democracy, 36. New York: Harper & Row.
    33. Slaughter, R. A. 2002. Futures tools and Techniques. Melbourne: Futures Study Centre. ISBN: 0-7316-2650-8, Revised, expanded and re-issued as Futures Thinking for Social Foresight.