بررسی عوامل مؤثر در فرش‌اندوزی اروپاییان در دورۀ صفوی(سده‌های دهم و یازدهم ه.ق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، گروه پژوهش هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار گروه فرش، دانشگاه هنر شیراز، شیراز، ایران

چکیده

قرن‌های دهم و یازدهم هجری قمری، برای قالی‌بافی دورۀ صفویه قرونی «طلایی» محسوب می‌شوند زیرا در این دوره، صفویان توانسته‌اند این هنر- صنعت را به جایگاه ارزشمندی برسانند و طی اقداماتی آن ‌را به اروپاییان معرفی نمایند. در این دورۀ تاریخی، قالی‌های بسیاری به‌دست اروپاییان به روش‌های متعددی جمع‌آوری شده‌اند که هم‌اینک در موزه‌های سراسر دنیا به‌ نمایش گذاشته می‌شوند. آشنایی با نحوۀ جمع‌آوری این قالی‌ها و چگونگی حضور آن‌ها در موزه‌ها و مجموعه‌های اروپایی، از مسائل و دغدغه‌های مهم مطالعات فرش و البته مطالعات موزه است و می‌تواند به تکمیل دانسته‌های ما در این حوزه‌ها بینجامد. بر این ‌اساس، این مقاله بر آن است تا ضمن پیگیری مهم‌ترین روش‌ها و استراتژی‌های اروپاییان در کسب و تصاحب قالی‌های ایرانی، عوامل مؤثر در دستیابی آنان به این قالی‌ها و اندوختن آ‌نها را شناسایی و معرفی کند. درواقع، در این تحقیق می‌خواهیم بدانیم در شکل‌گیری فرایند جمع‌آوری قالی‌های دورۀ صفوی به‌دست اروپاییان، چه عواملی دخیل بوده‌اند؟ بدین‌منظور و برای یافتن پاسخ این سؤال، در این مقاله، از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی استفاده کرده‌ایم. هم‌چنین داده‌های خود را به روش کتابخانه‌ای گردآوری کرده و برای تجزیه و تحلیل آن‌ها روش کیفی را به‌کار برده‌ایم. یافته‌ها و نتایج این پژوهش حاکی از آن است که سنت پیشکش و اهدای قالی‌های صفوی به سفرا و دربارهای اروپایی از یک طرف و صنعت صادرات قالی‌های این دوره از مهم‌ترین عوامل مؤثر در فرش‌اندوزی اروپاییان بوده‌اند. در این میان و ذیل عامل دوم، نقش روابط تجاری ایران و لهستان به‌طور ویژه مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. درنهایت، گفتنی است بخش قابل‌توجهی از اندوخته‌های مجموعه‌های فرش اروپایی، حاصل گسترش روابط سیاسی تجاری آنان با ایرانِ دورۀ صفویه است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Factors Affecting Europeans’ Collection of the Carpets Weaved in the Safavid Era (the Tenth and Eleventh Centuries AH)

نویسندگان [English]

  • Soheila Bakhtiyari 1
  • Tahir Rizazadeh 2
  • Davood Shadlou 3
1 Master of Arts Research, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of Art, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Carpet Department, University of Shiraz Art, Shiraz, Iran
چکیده [English]

The tenth-century AH is considered as the “golden” era of rug weaving in the Safavid epoch due to the Safavids’ ability to bring this art-industry to an outstanding position and to introduce it to the Europeans through some measures. During this historical period, plenty of rugs were collected by Europeans in various ways, and now they are displayed in museums around the world. Familiarity with the collecting methods of these rugs and their way of presence in European collections and museums are among important issues and concerns of carpet studies and museum studies and add to the available knowledge in this field. Accordingly, this article intends to follow the most important methods and strategies of Europeans in acquiring and owning Iranian rugs; also, it tries to identify and introduce the factors affecting their access and collection of these rugs. In fact, the purpose of this study is to know what factors were involved in the formation of the process of collecting Safavid rugs by Europeans. To this end, and to find the answer to this question, a descriptive-analytical research method was used. The data were collected through library method and a qualitative method was deployed to analyze them. The findings and results of this study indicate that the tradition of offering and granting Safavid rugs to ambassadors and European courts, on the one hand, and the rug export industry were the most important factors in collecting carpets by Europeans in this period. In the meantime, and under the second factor, the role of Iran-Poland trade relations was specifically considered. Finally, it should be noted that a significant part of the reserves of European carpet collections was the result of the expansion of their political and trade relations with Iran in the Safavid Era.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian carpets
  • Persian rugs
  • Safavid era
  • Europeans
  • European collections

مراجع

  1. اتینگهاوزن، ریچارد، و احسان یارشاطر. 1379. اوج‌های درخشان هنر ایران. تهران: نشر آگه.
  2. ادواردز، سیسیل. 1368. قالی ایران. چاپ دوم. تهران: انتشارات فرهنگسرا.
  3. بازماندگان خمیری، احمد. 1390. «آداب تشریفات سفارت در ایران دورۀ صفویه». پژوهش‌نامۀ فرهنگی هرمزگان. ش. 1-2: 1-
  4. بیانی، خان‌بابا. بی‌تا. «روابط ایران و هلند در زمان صفویه (مستند به اسناد آرشیوی)». بررسی‌های تاریخی. ش. 2: 107-139.
  5. تقوی، عابد. 1388. «بازخوانی تحولات تجاری صنعت فرش در عصر صفوی». فصلنامۀ علمی پژوهشی گلجام. ش. 12: ۵۵-88.
  6. چهاردولی، زهره. 1393. «آسیب‌شناسی فیزیکی قالی‌های پلونزی موجود در موزۀ متروپولیتن نیویورک». دوفصلنامۀ تخصصی دانش مرمت و میراث فرهنگی. ش. 3: 6۵-76.
  7. حبیب‌اللهی، محمد. بی‌تا. «روابط ایران و لهستان در طی قرون». مجلۀ وحید. ش. 262-263: ۵4-69.
  8. حسن، زکی‌محمد. 1366. تاریخ صنایع ایران بعد از اسلام. ترجمۀ محمدعلی خلیلی. تهران: انتشارات اقبال.
  9. حشمتی‌رضوی، فضل‌الله. تاریخ فرش (سیر تحول و تطور فرشبافی ایران). تهران: نشر سمت.
  10. خواجه احمد عطاری، علیرضا، محمدتقی آشوری، بیژن اربابی، و مهدی کشاورز افشار. 139۴. «گفتمان باغ در فرش صفوی». دوفصلنامۀ علمی پژوهشی گلجام. ش. 2۴: ۵-20.
  11. دریائی، نازیلا . 1390. «قالی‌های ایرانی و اسامی غیرایرانی». نشریۀ هنرهای زیبا، هنرهای تجسمی. ش. ۴۵: ۴۵-۵
  12. دیماند، اس. ام. 136۵. راهنمای صنایع اسلامی. ترجمۀ عبدالله فریار. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  13. رجائی، غلامعلی. 1386. «مناسبات ایران و هلند از دورۀ صفویه تا زندیه». فصلنامۀ تاریخ روابط خارجی. ش. 30: ۴1-62.
  14. سامی، علی. 13۴ «بافندگی و بافته‌های ایرانی از دوران کهن». بررسی‌های تاریخی. ش. ۴: ۴1-72.
  15. سلطانی‌نژاد، آرزو، حمید فرهمند بروجنی، و تورج ژوله. 1393. «تجلّی نمادها در قالی ارمنی‌باف ایران». فصلنامۀ علمی پژوهشی نگره. ش. 30: ۴7-61.
  16. شادلو، داوود، و علی‌‌اصغر شیرازی. 1396. «رویکردهای خاورشناسان در تاریخ‌نگاری فرش ایران از 1850 تا 1950 میلادی و آسیب‌شناسی آنها». دوفصلنامۀ علمی پژوهشی گلجام. ش. 32: ۴3-66.
  17. شاردن، ژان. 13۴۵. سیاحت‌نامۀ شاردن. ترجمۀ محمد عباسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
  18. شیرازی، علی‌اصغر، و حسام کشاورز. 1390. «تحلیل نقشه فرش‌های شکارگاهی محمدحسن مصورالملکی بر مبنای فرش‌های شکارگاهی دورۀ صفوی». دوفصلنامۀ علمی پژوهشی گلجام. ش. 20: 73-96.
  19. فلور، ویلم. 13۵ اولین سفرای ایران و هلند، «شرح سفر موسی بیگ» سفیر شاه عباس به هلند و سفرنامۀ «یان اسمیت» سفیر هلند در ایران. به کوشش داریوش مجلسی و حسین ترابیان. تهران: کتابخانۀ طهوری.
  20. کاوانی، رجبعلی. 1382. «راهنمای آرشیوهای کمپانی هند شرقی هلند». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. ش. 7۵-76: ۵6-۵
  21. ماسلنیتیستا، س. 137۴. هنر ایران (گزیده‌ای از مجموعۀ موزۀ هنرهای شرق). ترجمۀ ناصر پورپیرار. تهران: نشر کارنگ.
  22. مایدا، تادئوش. 1392. شاهکارهای هنر ایران در مجموعه‌های لهستان. جلد دوم. ترجمۀ داود طبائی و مهدی مقیسه. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
  23. معمری، عباس. 1380. «تأثیر تجارت ابریشم بر روابط ایران و اروپا در دورۀ صفویه از شاه‌عباس‌اول تا شاه‌عباس‌دوم». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
  24. میرزایی، سونیا. 1393. «روابط فرهنگی ایران و آلمان از عصر صفوی تا پایان دورۀ قاجار، بازخوانی مدارک منتشر شده و رهیافتی به اسناد جدید». مطالعات تاریخ فرهنگی؛ پژوهش‌نامۀ انجمن ایرانی تاریخ. ش. 2: 103-129.
  25. Banas, Paulina. 2011. "Iranian Textiles And Politics Of Identity In Eastern Europe". A Journal Of Crossdiscliplinary Inquiry.
  26. Bloom, M. Jonathan. & Sheila Blair. 2009. The Grove Encyclopedia Of Islamic Art And Architecture. Oxford University Press.
  27. Sabahi, Taher. 2011. "Royal Hunts A Comparison With The Medalion Rug In The Pezzoli Museum". Persian Garden-Hand- Knotted Carpet Textiles And Handicrafts Weekly. Issue:1st.
  28. Ethinghausen, Richard. 1972. Islamic Art In The Metropolitan Museum Of Art. New York: Kevorkian Foundation.
  29. Ferrero, Mercedes Viale. 1972. Rare Carpets From East And West. London: Orbis Books.
  30. Ferrier, R.W. 1989. The Art Of Persia. London: University Press New Haven.
  31. Franses, Michael. 2008. "Safavid Carpets In The Museum Of Islamic Art QATAR". HALI- International Magazine of Antique Carpet and Textile Arts. 155: 72-89.
  32. Volker, Angela. 2001. Die Orientalischen Knupttepp Iche In MAK. Museum Fur Angewandte Hunst. Wien.

 

منابع اینترنتی

URL1: http://www.museumwnf.org

URL2: http://www.Britannica.com

URL3: http://collections.mfa.org

URL4: http://kangeinessamling.dk/en

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار