مطالعه و تحلیل مؤلفه‌های تصویری طرح گلستانی قالی معاصر تبریز (سدۀ ‏اخیر) با رویکرد زیبایی‌شناسی ‏‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، مربی، گروه هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

2 استادیار، گروه هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

3 استاد، گروه‌ جامعه‌شناسی، دانشگاه تبریز، ایران

4 استادیار، گروه پژوهش و تاریخ هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

مطالعه قالی معاصر ایرانی، با شناخت مؤلفه‌‌های زیبایی‌‌شناختی تصویری انواع طرح‌‌ها در مناطق مختلف میسر است. طرح گلستانی یکی از انواع طرح‌‌های قالی معاصر تبریز بوده که براساس رویکرد زیبایی‌‌شناختی سنتی و معاصر با زبان تصویری (نگاره‌‌های تصویری) در ساختار چند‌‌متنی تحول یافته است. به‌نحوی که در این طرح، نگاره‌‌های تصویری به شیواترین بیان در کثرت متون تجسم یافته‌‌اند. مسئله اصلی این پژوهش، نمود تصویری نگاره‌‌های طبیعت‌‌گرا در تحول طرح گلستانی قالی معاصر تبریز است. بنابراین هدف از این پژوهش، شناخت و تحلیل مؤلفه‌‌های تصویری طرح گلستانی جهت شناخت بیش‌تر قالی معاصر تبریز می‌باشد. سوال اساسی این پژوهش عبارت است از: مؤلفه‌‌های اصلی نگاره‌‌های تصویری به‌عنوان ویژگی تصویری طرح گلستانی تبریز کدامند؟ این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی با رویکرد زیبایی‌‌شناختی و با استفاده از منابع کتابخانه‌‌ای و بررسی اسناد تصویری، به مطالعه و تحلیل نگاره‌‌های تصویری طرح گلستانی قالی معاصر تبریز پرداخته است. در این راستا جامعۀ آماری مورد مطالعه قالی‌‌های طرح گلستانی معاصر (سدۀ اخیر تبریز) بوده که از آن میان، 9 نمونه از قالی‌های گلستانی انتخاب شده‌اند. گردآوری داده‌‌های تصویری با مراجعه به وب‌‌سایت موزه‌‌ها، مطالعه تصاویر پایان‌‌نامه‌‌ها و کتب مرجع و با استفاده از تصویر‌‌برداری از قالی‌‌ها انجام یافته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که تحول در طرح گلستانی براساس رویکرد زیبایی‌‌شناختی سنتی و معاصر شکل گرفته است. در این راستا مؤلفه‌‌های سنتی چون ساختار هندسه متن برمبنای هندسه ایرانی- اسلامی و به صورت چندمتنی و کثرت متون مشهود بوده و مؤلفه‌‌های معاصر براساس تصویرگرایی نزدیک به طبیعت در نگاره‌‌های تصویری نمایان است. کثرت کاربرد نگاره‌‌های تصویری در طرح گلستانی معاصر تبریز بنابر ساختار زیبایی‌‌شناختی این طرح براساس کثرت متون و مؤلفه‌‌های تصویری دورۀ معاصر (مانند الهام از طبیعت به صورت تصویری واقع‌گرا از آن) نمود یافته است. دو مؤلفه تصویری طرح گلستانی در کثرت قاب‌‌بندی فضای چندمتنی با نمود نگاره‌‌های طبیعت‌‌گرای تصویری و استفادۀ گسترده از نگاره‌‌های تصویری بوده که از واقع‌گرایی بیش‌تری برخوردار می‌‌باشند.


کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study and an Analysis of Visual Components of Golestani Design of Tabriz’s Contemporary Carpets (in the Recent Century) through an Aesthetic Perspective

نویسندگان [English]

  • Maryam Motafakkerazad 1
  • Shahryar Shokrpour 2
  • Mohammad Abbaszadeh 3
  • Mehdi Keshavarz Afshar 4
1 PhD student and an instructor, Department of Artificial Arts, Tabriz University of Islamic Arts, Iran
2 Assistant Professor, Department of Artificial Arts, University of Islamic Arts, Tabriz, Iran
3 Professor, Department of Sociology, Tabriz University, Tabriz, Iran
4 Assistant Professor, Research and Art History Department, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Examining contemporary Iranian carpets may be achievable by understanding the visual aesthetic components of various designs in different regions. Golestani design is a type of modern carpet design in Tabriz, which has been developed based on the traditional and contemporary aesthetic approaches with a visual language (pictures) in a multi-textual structure. In this design, the pictorial images are embodied in the most eloquent expressions in the multitude of texts. The fundamental question of this research is the representation of naturalistic paintings in the transformation of Golestani design of Tabriz’s contemporary carpets. Therefore, this research analyzes the visual components of Golestani design to recognize Tabriz’s contemporary carpets. Hence, the fundamental inquiry of the research has been: what are the essential components of pictorial images as the pictorial characteristics of Tabriz’s Golestani design? This research is descriptive-analytical deploying an aesthetic approach. Through library sources and a study of visual documents, it has analyzed the visual images of Golestani design of Tabriz’s contemporary carpets. The under-study statistical group is contemporary Golestani carpets (throughout the last century). The under-study statistical sample is 9 examples of Golestani carpet images belonging to the contemporary era. We collected pictorial data by referring to museums' websites, by examining the images of theses and reference books, and by taking photographs of carpets. As the results of the research have showed, the transformation in Golestani design has occurred based on the traditional and contemporary aesthetic approaches. Traditional components such as Iranian-Islamic text, geometric structure, and multiplicity of texts are clear; contemporary components are visible in their pictorial images close to the nature. According to the aesthetic structure of this design, the multiplicity of use of visual images in Tabriz’s contemporary Golestani design manifested itself in the multiplicity of texts and visual components of the contemporary era (such as inspiration from nature as a realistic image).  Two visual components of Golestani design are the framing of the multi-text space with naturalistic images and the extensive use of more realistic pictorial images.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Golestani design
  • Tabriz’s contemporary carpet
  • aesthetics
  • pictorial image

مراجع

  1. آذرپاد، حسن، و فضل‌الله حشمتی رضوی. 1383. فرشنامه ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  2. افروغ، محمد. 1389. نماد و نشانه‌شناسی در فرش ایران. تهران: مؤسسه انتشاراتی جمال هنر.
  3. اقبالی، مولود. 1392. «اصول طرح، نقش و رنگ قالی‌های معاصر تبریز». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
  4. بصام، سید جلال‌الدین، محمدحسین فرجو، سید امیر احمد ذریه زهرا. 1383. رویای بهشت، هنر قالی‌بافی ایران. تهران: به سفارش سازمان اتکا.
  5. تنهایی، انیس، و رضوان خزائی. 1388. «انعکاس مفاهیم نماز در قالیچه‌های محرابی صفویه و قاجاریه». مطالعات هنر اسلامی. ش. 11: 7-24.
  6. حشمتی رضوی، فضل‌ الله. 1387. تاریخ فرش ایران. تهران: سمت.
  7. حکمت دوست تبریزی، صبا.1397 . «مطالعه تطبیقی ساختار طرح و نقش و رنگ قالی گلستانی تبریز در سه دوره قاجار، پهلوی و معاصر و ارائه طرحی مبتنی بر مطالعات». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
  8. دانشگر، احمد.1372. فرهنگ جامع فرش ایران. تهران: چاپ علامه طباطبایی.
  9. شری قراجه، رضا. 1395. «پژوهشی در رنگ قالی‌های معاصر تبریز (در طی هفتاد سال اخیر) و ارائه یک اثر مبتنی بر مطالعات». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
  10. ضمیری، چکامه، و کامران افشار مهاجر. 1398. «بررسی تاریخی تقابل سنت و مدرنیته در طرح و رنگ فرش دستباف شهری ایران». مطالعات هنر اسلامی. ش. 33: 24-43.
  11. صوراسرافیل، شیرین. 1395. فرش دستباف هویتی ناشناخته. ترجمۀ سپیده طراوتی محجوبی. تهران: فرهنگسرای میردشتی.
  12. ملایی، مصطفی. 1399.« بررسی وضعیت و سیر تحول تولید و تجارت فرش در آذربایجان در دوره قاجار». فصلنامه علمی تاریخ اسلام و ایران. ش. 49: 119-144 .
  13. میرزایی، عبدالله. 139۵. «ساخت‌یابی عوامل موثر بر شکل‌گیری مؤلفه‌های سبکی قالی‌های معاصر تبریز». رساله دکتری. دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
  14. میرزایی، عبدالله، و فاطمه عارف‌پور. 1391. «معرفی و بررسی انواع روش‌های تهیه نقشه فرش در تبریز». جلوه هنر. ش. 10: 77-8۶.
  15. نوری تل چگان، سونیا. 1395. «بررسی تطبیقی باغ ایرانی در نگارگری و فرش دوره صفویه و ارائه‌ی یک طرح فرش مبتنی بر مطالعات انجام شده». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
  16. واکلر، جان، و چاپلین، سارا. 1385. فرهنگ تصویری مبانی و مفاهیم. ترجمۀ حمید گرشاسبی و سعید خاموش. تهران: اداره کل پژوهش‌های سیما.
  17. هنرور، محمدرضا، و فرید هنرور. 1395. آموزش گام‌ به گام گل‌های ختایی در طراحی فرش. مقدمۀ تورج ژوله. تهران: انتشارت یساولی.
  18. یساولی، جواد. 1370. مقدمه‌ای بر شناخت قالی ایران. تهران: فرهنگسرا.

 

منبع اینترنتی

URL1:https://www.hermitagemuseum.org/wps/portal/hermitage/digital-collection/25.+archaeological+artifacts/879870

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار