مفهوم نمادین آب و درخت در هنرهای کهن ایرانی و نمود آن بر محراب‌های دورۀ اسلامی با تأکید بر ‏نظریۀ تطورگرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه گرافیک، دانشگاه گیلان، رشت، ایران (نویسندۀ مسئول)

2 مربی گروه معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

3 استادیار گروه پژوهش هنر، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

 تطورگرایی بر این اصل استوار است که هر پدیدۀ فرهنگی حاصل زنجیره‌‌ای طولانی از تغییرات در طول یک خط زمانی ـ مکانی است. برمبنای اصول تکامل در این نظریه می‌‌توان تحولات تصویری نمادهای آب و گیاه را در محراب‌‌های دورۀ اسلامی بررسی کرد. پرسش اصلی تحقیق این است که چه ارتباطی میان نقش‌‌پردازی آب و گیاه در محراب‌‌های دورۀ اسلامی و الگوهای تصویری پیشین آن در هنر پیش از اسلام ایران وجود دارد و این ارتباط چه تغییراتی در طول زمان داشته است؟ روش تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات آن، کتابخانه‌‌ای از طریق فیش‌‌برداری و تصویرخوانی می‌‌باشد و تجزیه‌وتحلیل داده‌‌ها به شیوۀ کیفی صورت گرفته‌‌است. با تکیه بر اصل اول تطورگرایی (یکسانیِ روانی) می‌‌توان وحدت باور مردم ایران نسبت به آب‌های حیات و درختِ زندگی را بیان کرد. نمود آب و درخت در روایت‌‌های دینی پیش از اسلام و پس از آن در متن قرآن کریم، نمایانگر تطور این الگوی اسطوره‌‌ای به یک پدیدۀ دینی است. به‌شکلی که بیان حقایقی از دین اسلام‌‌‌‌ یعنی رستگاری و پیشرفت اخلاقی با نمادهای مقدس پیشین همراه شده است. آب و درخت که در اسطوره‌‌های کهن نماد امید به حیات جاوید بر زمین است با تأکید بر متافیزیک، جهش یافته و بهشت برین جایگاه نماد درخت و آب‌‌های جاویدان برای مومنین می‌‌گردد. تعالی این نمادها به نمادهای بهشتی و پیوستگی آن‌ها با رستگاری، از مهم‌ترین تغییرات این نمادها در متن قرآن و نقش‌‌پردازی محراب است. درخت‌‌های مقدس که در ترکیب‌‌های سه‌‌گانه با ایزدان و یا محافظان اسطوره‌‌ای در آثار کهن ایران حاضر بودند، به‌ شکل درخت زندگی یا گیاهی گردان در مرکز محراب قرار می‌‌گیرند. گاه ستون‌‌های کناری محراب با آرایه‌‌های گیاهی تزیین می‌‌شوند که صورت استیلیزه‌‌ای از درخت است. نماد آب را می‌‌توان با حضور سبو در محراب‌‌ها و در بالا و پایین ستون‌‌ها مشاهده کرد که شکل انتزاعی و تطور‌یافته‌ای از الگوی بازنمایی سبو در آثار کهن ایران است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Symbolic Concepts of Water and Trees in Ancient Persian Arts and its Appearance on the Altars of the Islamic Period with an Emphasis on the Theory of Evolutionism

نویسندگان [English]

  • Hossein Abeddoost 1
  • Hamidreza Bahaghighat Manghodehi 2
  • Ziba Kazempoor 3
1 Associate Professor of Graphics Department, University of Guilan, Rasht, Iran ‎(Corresponding Author)
2 Instructor of Architecture Department, University of Guilan, Rasht, Iran
3 Lecturer of Art Research Department, University of Guilan, Rasht, Iran
چکیده [English]

 Introduction
The altar is a symbol of a holy place. The tradition of decorating altars, which is repeated as a stylistic form in the Islamic period, is related to the religious philosophical concept that emphasizes the concept of this holy place. Based on symbolism, the center is the supreme example of holiness and pure reality  as all other symbols of pure reality (such as the tree of life, the fountain of youth, and so on.) are also located in the center. In this research, the concept of the decorative motifs of trees and vases in the altar is analyzed considering the sacredness of this place. The present analysis seeks to answer this question: what is the relationship between the symbols of water and plants represented in the altars of the Islamic period and their earlier visual patterns in the pre-Islamic art in Iran.
 Research Method
This study is descriptive-analytical in terms of methodology. The data collection method is based on library review, and data analysis was done qualitatively. The principle of evolutionism is based on the fact that every cultural phenomenon should be considered the result of a long chain of changes along a time-space line.
Research Findings
The intellectual principles of evolutionary theory are based on a belief in an evolutionary line, a beginning, an end, and milestones that can be called moments of leap or fundamental change. In this approach, the shapes and their changes in the works were taken into consideration; it depicted how an art form spread on a territory or a historical aspect. This principle is noteworthy that some components of a certain culture and practices or customs may remain in the same culture for a long time after the transformation of other components. According to Taylor, two important laws about religion and culture exist. The first principle is the unity or the psychological sameness among human beings. The second principle is the pattern of human evolution or intellectual progress over time. The cultural and intellectual evolution of human and the basic homomorphism of the human mind are related to each other. The principles of evolutionism can be analyzed for the symbols of water and trees in Islamic altars. Persian myths have described the two symbolic elements of water and trees in the holy places and considered them to represent the center of the universe and the origin of life, respectively. In the verses of the Holy Quran, these symbolic trees are mentioned and described. The descriptions of the Tubi Tree, the Sidra al-Muntahi Tree, the olive tree along with the description of the paradises with flowing rivers show the place of these symbols in the holy book of the Quran. In these verses, the connection of faith, piety, and goodness with the symbols of water and the eternal tree is evident. In fact, these descriptions of the heavenly book in the form of an allegory, derived from the archetypes, are about the sacred tree and correspond to the evolutionary process of this symbol. The evolution of elements from the ancient texts (the pre-Islamic religious texts), i.e., the symbols of the tree and the water of life, can be seen in the text of the Qur'an, as the most recent religious text. They  have found an evolutionary and allegorical form and are continuous with the element of goodness and salvation. In this evolutionary process, a change in the meaning of symbols of the tree of life and the water of life can be seen: that is, a change from eternal life and immortality in the material world to immortality in connection with faith in the metaphysical world. In fact, the symbols have become sublime.
Conclusion
On the basis of intertextuality, there is no text without a pre-text, and on the basis of the theory of evolution, it can be emphasized that in the field of sacred water and plants, the oldest art forms have been established and continued from the past. These components of Iranian culture have been continued in their original form or along with evolutionary changes in the arts of the Islamic period, especially in altars. The tree of life appears with a tree and plant motif, and the water of life is represented by the symbol of a jar or cup. Based on these documents and the first principle of evolutionism, a mental and religious pattern related to the sanctity of natural elements can be identified in the minds of Iranian people. With the religious transition that happened in Iran after Islam and the domination of monotheism and monotheism, the idea of praising one God and the mystical view of the world, as the signs of the Lord, created the ground for the use of natural symbols of water and trees in altars. This common feature of respect for nature in pre-Islamic Iran, which bore many similarities with ancient civilizations, is a form of human psychological unity in accordance with the first principle of evolutionism. In Iranian altars, the sacred tree is located in the center of the altar, and sometimes it is wrapped in the form of an abstract plant motif on the pillars of the altar. The pot or jar is also at the bottom of the tree or column or on top of it. While the divine verses, which are the sources of blessing and life-giving, are revealed on it. In fact, the jar is the medium of receiving grace from heaven. The evolved forms of plant elements have evolved. Arabesques and khatais replaced the leafy trees of the Sassanid period with systematic rotations, and the jars, at the top and bottom of the columns were sometimes decorated with plant motifs. And this course of semantic and formal evolution in the design of water and tree symbols in the altar is in accordance with the second principle of evolutionism, which means progress and evolution over time. Continuity of prayer at the altar and communication with the Almighty God, accompanied by the symbols of the tree and the jar, is reminiscent of heavenly descriptions of believers’ connection with the heavenly trees, flowing streams, and the cups filled with pure wine from the heavenly streams.

کلیدواژه‌ها [English]

  • symbol
  • water
  • tree
  • altar
  • Iran
  • Islamic period
  • evolutionism

مراجع

 
قرآن کریم. (1381). ترجمهٔ مهدی فولادوند. قم: چاپخانه قرآن کریم.
ابوذری، محمد، تهرانی مقدم، احمد، و شریف‌زاده، عبدالمجید. (1387). آشنایی با میراث هنری و فرهنگی ایران. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی.
الیاده، میرچا. (1375). دین‌پژوهی. ترجمۀ بهاء‌الدین خرمشاهی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
-----. (1384). اسطوره بازگشت جاودانه. ترجمۀ بهمن سرکاراتی. تهران: نشر طهوری.
-----. (1385). رساله در تاریخ ادیان. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: انتشارات سروش.
بلک، جرمی، و گرین، آنتونی. (1385). فرهنگ‌نامه خدایان، دیوان و نمادهای بین‌النهرین باستان. ترجمۀ پیمان متین. تهران: انتشارات امیرکبیر.
بهار، مهرداد. (1386). از اسطوره تا تاریخ. تهران: نشر چشمه.
بهرمان، علیرضا. (1400). بازشناسی و معرفی محراب فراموش‌شده حرم امام علی(ع). هنرهای زیبا – هنرهای تجسمی، 26 (1)، 55-67  doi: 10.22059/JFAVA.2018.251448.665883
پالس، دانیل. (1389). هفت نظریه در باب دین. ترجمۀ محمدعزیز بختیاری. قم: موسسه امام خمینی (ره).
پشوتنی‌زاده، آزاده. (1399). خوانشی بر کتاب درخت زندگی: سمبل مرکزیت. پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، 20 (2)، 1-20 doi: crtls.2020.5254/10.30465/
پوپ، آرتر آپهام، و آکرمن، فیلیس. (1387). سیری در هنر ایران: از دوران پیش از تاریخ تا امروز (ج.8). ترجمه زیر نظر سیروس پرهام. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
تفضلی، احمد. (1354). مینوی خرد. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
دوبوکور، مونیک. (1387). رمزهای زنده جان. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: نشر مرکز.
ژوله، تورج. (1381). پژوهشی در فرش ایران. تهران: انتشارات یساولی.
حیدری باباکمال، یداله،زارعی، محمدابراهیم، دهقان، مریم، و حاج حسینی، محسن. (1393). مطالعه تزیینات گچبری محراب‌های دوره سلجوقی مسجد ملک کرمان از دیدگاه هنر اسلامی. مطالعات تاریخ اسلام. 7  (23)، 149-177 dor: ‎20.1001.1.22286713.1393.6.23.7.1‎
خبرگزاری ایسنا. (1381). محراب زرین‌فام امام‌زاده علی در موزه ملی ایران. برگرفته از وبگاه: ‏ https://www.isna.ir/news/8108-
خوانساری، مهدی، مقتدر، محمدرضا، و یاوری، مینوش. (1383). باغ ایرانی بازتابی از بهشت. تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
سجادی، علی. (1375). سیر تحول محراب در معماری اسلامی ایران از آغاز تا حمله‌ی مغول.  تهران: انتشارات میراث فرهنگی کشور.
شوالیه، ژان، و گربران، آلن. (1387). فرهنگ نمادها. ترجمۀ سودابه فضایلی. تهران: نشر جیحون.
شیرانی‌نژاد، امیرحسین. (1395). هنرمقدس: بررسی معماری عناصر تشکیل‌دهنده مساجد شاخص استان اصفهان. تهران: مرکز پژوهش و سنجش افکار.
صلیبا، جمیل. (1366). فرهنگ فلسفی. ترجمۀ منوچهر صانعی. تهران: حکمت.
طاهری، علیرضا. (1390). درخت مقدس، درخت سخنگو و روند شکل‌گیری نقش واق. باغ نظر. 8 (19)، 43-54.
فریه، ر. دبلیو. (1374). هنرهای ایران. ترجمۀ پرویز مرزبان. تهران: انتشارت فروزان.
 فرنبغ دادگی. (1385). بندهش. به‌کوشش مهرداد بهار. تهران: نشر توس.
فلاح‌زاده، مجید. (1384). تاریخ اجتماعی ـ سیاسی تئاتر در ایران (کتاب اول: تعزیه). تهران: نشر پژواک کیوان.
فلاح مهترلو، زهرا، و ملک‌زاده باروق، پری. (1399). تحلیل مضمونی نقشمایه‌ی درخت زندگی و تزیینات وابسته به آن در مدرسه‌ی یاقوتیه. جلوه هنر، 12 (1)، 33-43   doi: 10.22051/JJH.2019.26841.1422
فکوهی، ناصر. (1392). تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی. تهران: نشر نی.
قلی‌زاده، خسرو. (1388). فرهنگ اسطوره‌های ایرانی بر پایه متون پهلوی. تهران: شرکت مطالعات و نشر کتاب  پارسه.
کالینز، رندال. (1389). نظریه تطورگرایی در جامعه‌شناسی. ترجمۀ محمدجواد محسنی. برگرفته از وبگاه: http://marifat.nashriyat. ir/node/338
کومارا سوامی، آناندا. (1384). استحاله طبیعت در هنر. ترجمۀ صالح طباطبایی. تهران: فرهنگستان هنر.
متفکرآزاد، مریم، و ذکاوت، سحر. (1397). بازتاب تصویری هنر اسلامی در مسجد جامع ارومیه (بررسی تزیینات محراب مسجد جامع ارومیه). پژوهش در هنر و علوم انسانی. 14 (1)،11-24.
ملک‌زاده، فاطمه. (1386). این آتش نهفته، تأثیر مهرپرستی بر حافظ. تهران: نشر هزار.
ولی‌بیگ، نیما، رحیمی آریایی، افروز، و محمودآبادی، سید اصغر. (1398). مقایسه محراب‌های مساجد استان اصفهان در گستره شکلی از آل بویه تا تیموریان (رازی و آذری). مطالعات تاریخ فرهنگی‌ـ پژوهش‌نامه انجمن ایرانی تاریخ. 11 (42)، 129-156 doi: 10.29252/chs.11.42.139
هال، جیمز. (1380). فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمۀ رقیه بهزادی. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
همتی، همایون. (1380). شناخت دانش ادیان. تهران: نقش جهان مهر.
Abu Amar, I. M. (2017). Religious Symbolism in Islamic Art. Oussour Al  Jadida, 7 (27),  288-299. Retrieved from ‎ https://www.researchgate.net/publication/344481611_Religious_Symbolism_in_Islamic_Art
Amite, P. (1979). Glyptique susienne des origines à lʹépoque des Perses achéménides: cachets, sceaux-cylindres et empreintes antiques découverts à Suse de 1913 à 1967 (Vol. 2). Paris.
Cooper, J .(2000). Assyrian Prophecies, The Assyrian Tree, and the Mesopotamian Origins of Jewish Monotheism, Greek Philosophy Christian Theology, Gnosticism, and Much more. Journal of the American Oriental Society, 3 (120), 430-444.
Estes, D. (2020). The Tree of Life, Themes in Biblical Narrative (Vol. 27). Availability Published doi: 10.5325/bullbiblrese.31.4.0533
Faro, I. (2016). Tree of life. North Baptist theological seminary. Retrieved from: http://www.researchgate.net/publication/34964225.
Ghirshman,  R. & Wiet, G. (1966). Tre sors de  L’Ancien, Iran. Switzerland: le Musee Rath-GenEve.
Gelfer ,  M. (1986). Medieval  Islamic symbolism and the paintings in the  cefalu cathedral. Leiden: E. G. Brill.
Golan, A.  (2003). Myth and Symbol: symbolism in prehistoric religions. Jerusalem.
Hali magezine. (2002). Issue 124, September – October.
James, E. O. (1966). Tree of life, Studies in the history of religions, Leiden: E. j. Brill.
Lang, A. (1893).Custom and Myth. London, New York & Bombay: Longmans, Green.
-----. (1894). Cock lane and Comnon Sense. London: Longmans.
Hopfe, L. M. (1983). Religion of the world. London: Pearson.
Mahboubian, H. (1997). Art of ancient Iran Copper and bronze. London: Philip Wilson.
Musselman, L. J. (2003). Trees in the Koran and the Bible.  Unasylva 213. Vol. 54. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/238093795_Trees_in_the_Koran_and_the_Bible
Pals, D. L. (1996). Seven theories of religion. New York: Oxford University Press.
Porada, D. (1963). Ancient Iran, The Art of pre –Islamic times. London: Methuen.
Preus, J. S. (1987). Details about Explaining Religion, Criticism & Theory. New Haven: Yale University.
Payghambari, O. R. (2019). Tree of Life in Religious and mystical Literature of Islam. Revista Humanidades Inovacao, 6 (9), 136-148. Retrieved from https://revista.unitins.br/index.php/humanidadeseinovacao/article/view/1455
Roach, K. J. (2008). The Elamite cylinder Seal Corpus, c 3500-1000 B.C. University of Sydeny.
Sourdel, J.  (1973). Dei kunst des Islam. Ullstein.
Stirlin, H. (2006). Splendors of the ancient Persia. White Star.
Tylor, E. B. (1958). Primitive Culture. New York: Harper Torchbook.
References
The Holy Quran (2001) (M. Fouladvand, Trans.). Qom.
Abuzari, M., Tehrani Moghadam, A., & Sharifzadeh, A. M. (2008). Getting to know the artistic and cultural heritage of Iran. Tehran: Ketab-hai Darsi publishing company ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
Abu Amar, I. M. (2017)‎‏.‏‎ Religious Symbolism in Islamic Art. Oussour Al  Jadida, 7 (27), ‎‏ ‏‎288-299 Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/344481611_Religious_Symbolism_in_Islamic_Art
Amite, Pierre. 1979. Memoires de la delegation archeologueen Iran. GlyptiqueSusienne. Vol. 2, Paris.
Black, J., & Green, A. (2015). Dictionary of Ancient Mesopotamian Gods, Demons  and Symbols, Peyman Matin. Tehran: AmirKabir Publications ‎‎(Original work published 1992).
Bahar, M. (2016). From myth to history. Tehran: Cheshmeh Publishing ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
Behrman, A. (2021). Recognition and introduction of the forgotten shrine of Imam Ali (a.s.)". Journal of Honar-Ha-ye-Ziba: Honar-ha-ye Tajasomi. 26 (1), 55-67. doi: 10.22059/JFAVA.2018.251448.665883 ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
Cooper, J‏ .‏‎(2000). Assyrian Prophecies, The Assyrian Tree, and the Mesopotamian Origins of Jewish Monotheism, Greek ‎Philosophy Christian Theology, Gnosticism, and Much more. Journal of the American Oriental Society, 3 (120), 430-‎‎444.‎
Collins, R. (2010). Evolutionary Theory in Sociology (M. J. Mohseni, Trans.). Retrieved from http://marifat.nashriyat.ir/node/338
Chevalier, J., & Gerbran, A. (2007). Dictionary of Symbols (S. Fazaeli, Trans.). Tehran: Jihoon Publishing  ‏‎‎(Original work published 1969). ‎
Coomaraswamy, A. (2012). The transformation of nature in art (S. Tabatabai, Trans.). Tehran: Farhangestan-e Honar ‏‎‎(Original work published 1934).
De Beaucorps, M. (2007). Les SymbolesVivants (J. Sattari, Trans.). Tehran: Nashr-e-Markaz  ‏‎‎(Original work published 1989).
Eliade, M. (1996). Religious studies (B. Khorramshahi, Trans.). Tehran: Humanities Research Institute  ‏‎‎(Original work published 1978).
-----. (2004). The Myth of the Eternal Return )Mythe de l'éternelretou( (B. Sarkarati, Trans.). Tehran: Tahoori Publishing (Original work published 1954).
-----. (2006).Treatise on the History of Religions (J. Sattari, Trans.). Tehran: Soroush Publications  ‏‎‎(Original work published 1949).
Estes, D‏.‏‎ (2020). The Tree of Life, Themes in Biblical Narrative (Vol. 27). Availability‏ ‏Published. doi: ‎‎10.5325/bullbiblrese.31.4.0533‎
Falahzadeh, M. (2005). social -political history of theater in Iran (book 1, Taazieh). Tehran: pejwok-e keyvan Publishing ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
Falah Mehtarlou, Z., & Malekzadeh Barough, P. (2019). A Thematic analysis of the tree of life motif and its Associated ornaments in the Yakutaie school, Jelveh Honar, 12 (1), 33-43 doi: ‎10.22051/JJH.2019.26841.1422‎ ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
Fakouhi, N. (2012). History of thought and theories of anthropology, Tehran: Nei Publishing ‎[In ‎Persian].
Farnbagh Dadaghi, (2006). Bondahesh. M. Bahar. Tehran: Toss publishing ‎[In ‎Persian].‎‏ ‏
Ferrier, R.W.(1995). The arts of Persia (P. Marzbaan, Trans.). Tehran: Forozan publishing house ‏‎‎(Original work published 1989).
Faro, I. (2016). Tree of life. North Baptist theological seminary. Retrieved from: ‎http://www.researchgate.net/publication/34964225.‎
Ghirshman,  R. & Wiet, G. (1966). Tre sors de  L’Ancien, Iran. Switzerland: le Musee Rath-GenEve.‎
Gelfer , M. (1986)‎‏.‏‎ Medieval  Islamic symbolism and the paintings in the  cefalu cathedral. Leiden: E. G. Brill.‎
Gholizadeh, Kh. (2008). A Lexicon of Iranian Mythology based on Pahlavi texts. Tehran: Parse Book Studies and Publishing Company ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
Golan, A.  (2003). Myth and Symbol: symbolism‏ ‏in prehistoric religions. Jerusalem.‎
Heydari Baba Kamal, Y., Zaree, M. E., Dehghan, M., & Haj Hosseini, M. (2013). Study of the Decorative Plasterwork of Seljuk Mehrabs in Malek Mosque in Kerman from the perspective of Islamic art. Historical studies of Islam.  7 (23), 149-177 dor: 20.1001.1.22286713.1393.6.23.7.1 ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
Hall, J. (2001). A pictorial dictionary of symbols in the art of East and West (R. Behzadi, Trans.). Tehran: Contemporary Culture Publications ‏‎‎(Original work published 1985)
Hemati, H. (2018). Recognizing the knowledge of religions, Tehran: Naqsh –e Jahan-e Mehr ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
Hali‏ ‏magezine. (2002). Issue 124, September – October.
ISNA. (2001). The golden altar of Imamzadeh Ali in the National Museum of Iran. Retrieved from  https://www.isna.ir/news/8108- ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
Juleh, T. (2002). A research on Iranian carpets., Tehran: Yassavoli Publications ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
James, E.O. (1966). Tree of life, Studies in the history of religions, Leiden: E. j. Brill.
Khansari, M., Moqtader, M. R., & Yavari, M. (2013). The Iranian garden is a reflection of heaven, Tehran: Cultural Heritage and Tourism Organization  ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
Lang, A‏.‏‎ (1893).Custom and Myth. London, New York & Bombay: Longmans, Green.‎
-----. (1894). Cock lane and Comnon Sense. London‎‏:‏‎ Longmans.‎
Hopfe, L. M. (1983). Religion of the world. London: Pearson‎
Mahboubian, H. (1997).  Art of ancient Iran Copper and bronze. London: Philip Wilson.
Musselman, L. J‏.‏‎ (2003). Trees in the Koran and the Bible.  Unasylva 213‎‏.‏‎ Vol. 54. Retrieved from ‎https://www.researchgate.net/publication/238093795_Trees_in_the_Koran_and_the_Bible
Motafakkerazad, M., & Zekavat, S. (2017). Visual reflection of Islamic art in Urmia Jame Mosque (reviewing the embetllishments of Mihrab of Jameh Mosque of Urmia). Research in arts and humanities, 14 (1), 11-24 ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
Malekzadeh, F. (2006). This hidden fire, the influence of Mithraism on Hafez. Tehran: Nashar Hazar ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
Pals, D. L. (1996). Seven theories of religion. New York: Oxford University Press.‎
-----. (2010). Seven theories about religion (M. A. Bakhtiari, Trans.). Qom: Imam Khomeini Institute (RA) ‏‎‎(Original work published 1996).
Porada, D.‎‏ ‏‎(1963).‎‏ ‏Ancient Iran, The Art of pre –Islamic times. London:‎‏ ‏Methuen. ‎
Preus, J. S. (1987). Details about Explaining Religion, Criticism & Theory. New Haven: Yale University. ‎
Payghambari, O. R. (2019)‎‏.‏‎ Tree of Life in Religious and mystical Literature of Islam. Revista Humanidades Inovacao, 6 ‎‎(9), 136-148 Retrieved from https://revista.unitins.br/index.php/humanidadeseinovacao/article/view/1455‎
Pashootanizadeh, A. (2019). The tree of life: symbol of center, Pizhuhishnāmah-iintiqādī-imutūnvabarnāmahhā-yi ̒ulūm-iinsāni, 20 (2), 1-20 ‎ doi: crtls.2020.5254/10.30465/  ‎‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
Pope, A. & Ackerman, Ph. (2007). A Survey of Persian Art from Prehistoric Times to the Present. ‎Vol. 8. (C. Parhaam, Trans.). Tehran: scientific-cultural ‎‎(Original work published 1964). ‎
Roach, K. J. (2008). The Elamite cylinder Seal Corpus, c 3500-1000 B.C. University of Sydeny.‎
Sajadi, A. (1996). Evolution of Mihrab in Iranian Islamic Architecture from the beginning to the Mongol invasion, Tehran: Iran's Cultural Heritage Publications ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
Saliba, J. (1987). Philosophical culture (Almoajamalphalsafy) (M. Sanei, Trans.). Tehran: Hekmat ‎‎(Original work published 1970)‎.
Shiraninejad, A. (2015). Honarmaqds, a review of the architectural elements of the prominent mosques of Isfahan province, Tehran: Center for Research and Sensing of Thoughts ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
Sourdel, J.  (1973). Dei kunst des Islam. Ullstein.‎
Stirlin, H. (2006). Splendors of the ancient Persia. White Star.‎
Tafazzoli, A. (1975). Minoy Kherad. Tehran: Bonyad-e Farhang-e Iran ‎[In ‎Persian].
Taheri, A. (2018). The sacred tree, the Talking tree and formation of WakWak motif. Bagh-e Nazar, 8 (19), 43-54 ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏
Tylor, E. B. (1958). Primitive Culture. New York: Harper Torchbook.‎
Valibeig, N., Rahimi Aryai, A.,& Mahmoodabadi, S. A. (2018). Comparison of mosque altars in Isfahan province from Buyid dynasty to Timurian (Razi and Azari). Cultural History Studies (Pejuhesh NamehAnjoman-e Iraniye Tarikh). 11 (42), 129-156 doi: ‎10.29252/chs.11.42.139‎  ‎[In ‎Persian]. ‎‏ ‏

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار