طبقه‌بندی فرش‌های امضادار محمد ارجمند کرمانی از منظر طراحی و عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آن‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی‌ارشد گروه صنایع‌دستی، دانشگاه هنر تهران، تهران، ایران

2 استاد گروه صنایع‌دستی، دانشگاه هنر تهران، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

3 استادیار گروه فرش، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

 هنر قالی‌‌بافی کرمان در طول تاریخ دارای شهرت جهانی بوده و از دورۀ صفویه مورد توجه و حمایت حکّام و دولت‌‌مردان وقت و به تبع آن سایر اقشار جامعه واقع شده‌است. در سیر تحولات تاریخ فرش کرمان نام افرادی دیده می‌شود که در این حوزه تأثیر به‌‌سزایی از خود به جای گذاشته‌‌اند و بعد از گذشت سال‌‌ها و حتی قرن‌‌ها، نام آن‌‌ها هم‌چنان زنده است. یکی از این افراد محمد ارجمند کرمانی می‌باشد که جزو بزرگترین تولیدکنندگان فرش کرمان از اواخر دورۀ قاجار تا دورۀ پهلوی به‌شمار می‌‌آید. پژوهش حاضر به طبقه‌بندی فرش‌‌های امضادار تولیدشده توسط محمد ارجمند از منظر طراحی، در بازۀ‌‌‌ زمانی ذکرشده پرداخته‌است. هدف از انجام این پژوهش، طبقه‌‌بندی طرح ‌‌و ‌‌نقش فرش‌‌های امضادار ارجمند بوده‌است. در راستای رسیدن به این هدف، این پرسش‌‌ها مطرح شدند: ۱. قالی‌‌های امضادار تولیدشده توسط ارجمند در کدام‌یک از گروه‌‌های طرح فرش ایران قرار می‌گیرند؟ 2. مؤلفه‌‌های اثرگذار بر شکل‌‌گیری طرح‌‌های متنوع در فرش‌‌های امضادار ارجمند چه بوده‌است؟ اطلاعات این پژوهش که به لحاظ محتوا، توصیفی ‌ـ تحلیلی است، به‌صورت میدانی و مصاحبه با خانواده ارجمند و افراد ذیصلاح، هم‌چنین منابع مکتوب و کتابخانه‌‌ای گردآوری و تنظیم شده و در این پژوهش ۲۱ تخته‌فرش امضادار ارجمند به روش نمونه‌گیری هدفمند مورد مطالعه قرار گرفته‌‌اند. با طبقه‌‌بندی آثار ارجمند از منظر طراحی مشخص شد ایشان دسته‌‌های متفاوت طرح و نقش ازجمله طرح تصویری و تزیینی را تولید کرده‌است. از آن‌جایی که درون هر گروه تنوع طرح‌‌ و نقش دیده‌شد، طبقه‌‌بندی جزئی‌‌تر آثار نیز انجام گرفت. بنابراین هر گروه از طرح‌ها، دارای دسته‌‌های متنوعی است. با وجود تنوع طرح در آثار ارجمند، پایبندی وی به اصالت نقوش فرش‌‌های قاجار و صفوی کرمان دیده‌شد. علاوه بر این‌‌ها نتایج پژوهش نشان می‌‌دهد توجه به سفارشات و سیستم منحصربه‌فرد تولید از مهم‌‌ترین عوامل تأثیرگذار بر شکل‌گیری گروه‌‌های متنوع طرح در فرش‌‌های ارجمند بوده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Classification of Carpets Signed by Mohammad Arjmand Kermani and a Study of the Factors Affecting its Development

نویسندگان [English]

  • Faezeh Jafari Mohammadabadi 1
  • Samad Samanian 2
  • Iman Zakariaee kermani 3
1 Graduated in Master of Handicrafts, University of Arts, Tehran, Iran
2 Professor at Handicraft department, University of Arts, Tehran, Iran ‎(Corresponding Author)‎
3 Assistant Professor at Department of Carpet, Isfahan University of Arts, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Introduction
At the beginning of the Qajar dynasty (during the 19th century),  many  international companies and national carpet manufacturers started working in Iran. These manufacturers had their own signatures on carpets which were unique. This time in Kerman, there were some carpet manufacturers that played influential roles on Kerman carpet history and its introduction to the world. Besides, people who were interested in art knew artists that were familiar with Eastern and Western artists, even though Iranian leading pioneers are now subject to oblivion. Mohammad Arjmand Kermani was one of these eminent people who had a pivotal role in Kerman carpet history. Although he faced lots of challenges and hardship during his professional activities, he did not give up and continued his profession. As a result, he wrote an important chapter on Kerman’s carpet.
Research Method
The primary purpose of this research is to classify the design of signed carpets by Mohammad Arjmand Kermani and analyze the effective factors which formed the designs and motifs in his carpets. The questions are also in the same direction: a) which classifications and categories do the carpets woven by Mohammad Arjmand Kermani follow? b) What factors caused these classifications to be created? This research used a descriptive-analytical method. The research data was collected through fieldwork studies, interviews with his family and carpet experts, as well as through library studies . Furthermore, in order to accomplish the research aim, five carpet experts were selected and interviewed doing semi-structured interviews. The statistical population included those carpets signed by Mohammad Arjmand Kermani as ‘Amal-E Mohammad IbneJafar’, ‘Mohammad Arjmand Kermani’, and  ‘Arjmand Kermani’. Finally, twenty one signed carpets were selected due to availability and ease of access.
Research Findings
Mohammad Arjmand Kermani was a leading carpet manufacturer who produced carpets from the late Qajar era till the Pahlavid period in Kerman. The findings of the paper showed that his lifestyle and his approach to life had a key impact  on his success. For instance, during his childhood (at the age of 7) he quitted the elementary school and joined carpet designing workshops in Kerman. He was trained under the supervision of great carpet designers such as Hassan Khan Shahrokhi and Zaman Khan Mir Hosseini. Then, he learned the dying and weaving process. Consequently, from early ages he learnt how to produce a rug. Getting married with the daughter of a shawl dealer was another key event in his life. This marriage gave him the opportunity to transform his father-in-law’s shawl workshop to a carpet workshop.  During 19th and 20th centuries Kerman carpet was in  its golden age in terms of carpet exports. It means that during that time, many companies investigated in and dedicated their money to Kerman carpets. Thus, there was a great demand for Kerman rugs. In addition, Arjmand’s personality traits, including his hard working, quick wittedness, early rising, determination, intelligence, smartness, creativity, inventiveness, responsibility, trustworthiness, respectability were important factors resulting in his success. He had various carpet signatures but the most important ones were ‘Mohammad Ibn Jafar’, ‘Mohammad Arjmand Kermani’ and ‘Ajrmand Kermani’. The point regarding these signatures was that each of them reflected the time of the carpet production. For example, ‘Mohammad Ibn Jafar’ signature indicated that those carpets werewoven over the course of the Qajar era when he had no family name, and people called him afterhis father’s name. By contrast, other signatures such as ‘Arjmand Kermani’ and ‘Mohammad Arjmand Kermani’ indicated that some carpets were woven during the Pahlavid era when he had obtained a family name. Moreover, the findings and results of this paper showed that his signed artworks were classified under two main design groups which included visual and decorative designs. Since various designs had been seen within each group, a more detailed classification for each category was proposed under the title of species. Therefore, each category had different types. The visual design group included portrait type species, governmental sign species, beliefs species, narrative species, and the imitative species affected by Western pictures. The decorative group included these species: the classic, Vase design, Vagire, Afshan, MatnPoshideh. It is worth mentioning that all these classifications were made based on his signed carpets.
Conclusion
The results of this paper has showed that all Arjmand’s signed carpets were attributed to two main groups which were the visual design group and the decorative design group. According to findings, it was concluded that the visual carpets that carried ‘Mohammadb Ibn Jafar’ as the signature indicated that they belonged to the end of the Qajar period and the portrait type, attributed to the visual design group, included the picture of Mashahir (renowned people), kings, and leading rulers.Since this special species contained the pictures of the Mashahir, of monarchs such as Ahmad Shah Qajar, or of other outstanding rulers of the time, their commission by famous people to art manufactures including Mohammad Arjmand was confirmed The second design group which was the decorative one, carried two signatures:  ‘Mohammad Arjmand Kermani’ and ‘Arjmand Kermani’. These two signatures demonstrated that these carpets were produced in the Pahlavid period and had five species, including classic, Vase, Afshan, MatnPoshide, and Vagire designs. According to findings of this research, it was concluded that during the Pahlavid era, Arjmand had many commissions from the religious and governmental organizations (there are official documents at the museum that confirm this idea). Besides, he could manage all carpet workshops properly to manufacture quality rugs in terms of designs, colors, materials, and the weaving process. Moreover, he could produce oversize carpets for the halls of palaces. Commissions, demands, and unique carpet workshops were the most important factors affecting the designs of Mohammad Arjmand’s carpets. Also, the result of fieldwork study showed that Arjmand’s carpet workshops were built like a modern factory providing him with thorough control and supervision over all processes. Because of the uniqueness of his carpet workshops at that time, he could manage and address all parts of the weaving process and focus on producing various designs, quality carpets, and oversize rugs. As a result, he became a leading carpet manufacturer and obtained the nickname of ‘King of Persian carpet’ by foreigners.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mohammad Arjmand Kermani
  • Kerman carpet
  • Kerman carpet designs and motifs
  • classifications of carpet designs
  • signed carpets
اسدی، شهام. (۱۳۹۶). بررسی ارکسترا یون و پهنه‌بندی سطوح در فرش ایرانی. پژوهش در هنر و علوم انسانی، 2 (4)، 135-۱۵۳.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم. (1388). تا جایی بیل‌خور دارد، پابیل کن. مجله فرهنگی و هنری بخارا. ش. ۷۲-۷۳، ۴۷۵-۵۰۲.‏
پرهام، سیروس. (۱۳۷۵).کاتالوگ نمایشگاه نقش‌‌های قالی کرمان. موزه و مرکز فرهنگی و هنری صنعتی کرمان.
پورجعفری، عباس. (۱۳۸۹). بررسی تاریخ معاصر فرش کرمان (راور) (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). دانشکده هنرهای کاربردی دانشگاه هنر، تهران، ایران.
پور یزدان‌پناه، بهاره. (1389). زیبایی‌شناسی نقوش قالی کرمان از دوره قاجار تا پهلوی (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). دانشکده هنر دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
تناولی، پرویز. (۱۳۶۸). قالیچه‌های تصویری ایران. تهران: انتشارات سروش.
حشمتی رضوی، فضل‌‌الله. (۱۳۸۹). تاریخ فرش: سیر تحول و تطور فرشبافی در ایران. تهران:انتشارات سمت.
دانشور، محمد. (1375). تاریخ مسجد و محله خواجه خضر. کرمان: انتشارات مرکز کرمان‌شناسی.
رسولی، اعظم، و رهبری‌نیا، زهرا. (۱۳۹۲). بررسی خصلت سازگاری اجتماعی در طرح و نقش فرش قدیم کرمان. دوفصلنامه پژوهش هنر، 3 (6)، ۶۷-۷۸.
رسولی، احمد، رسولی، محمود، سروری، عباس، و شاهرخی، محمد. (۱۳۶۷). هنر قالیبافی از جان مایه می­طلبد. مجله کیهان فرهنگی. 5 (2)، 44-46.
رشادی، حجت‌الله، و مراثی، محسن. (۱۳۹۰). بررسی جایگاه حاشیه در فرش‌‌های تصویری دوره قاجار. دوفصلنامه گلجام، 7 (20)، ۵۷-۷۲ dor: 20.1001.1.20082738.1390.7.20.6.0   ‎
زکریایی کرمانی، ایمان. (۱۳۹۵). بررسی نقش و جایگاه هنرمندان شاهرخی در هنر سنتی فرش کرمان. تهران:پژوهشگاه هنر، فرهنگ و ارتباطات.
زکریایی کرمانی، ایمان، شعیری، حمیدرضا، و سجودی، فرزان. (۱۳۹۲). تحلیل نشانه ـ معناشناختی ساز و کار روابط بینافرهنگی در نظام گفتمانی فرش کرمان. مطالعات تطبیقی هنر، 3 (6)، 11-29.  
ژوله، تورج. (۱۳۹۰). پژوهشی در فرش ایران. تهران:انتشارات یساولی.
-----. (۱۳۹۲). شناخت فرش: برخی مبانی نظری و زیرساخت‌‌های فکری. تهران:انتشارات یساولی.
سلطانی گوکی، مریم. (۱۳۹۴). سبک‌شناسی نقشه‌های موجود در شرکت سهامی فرش کرمان (اواخر قاجار تا پهلوی) (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). دانشکده هنرهای کاربردی دانشگاه هنر، تهران، ایران.‏
سلطانی گوکی، مریم، و کشاورز افشار، مهدی. (۱۳۹۵). مطالعه تطبیقی فرش فرانسه با فرش دوره گوبلن کرمان. دوفصلنامه گلجام، ش. 29، ۴۵-۶۲  dor: 20.1001.1.20082738.1395.12.29.3.0‎ ‎
شایسته‌فر،مهناز، و صباغ‌پور، طیبه. (۱۳۹۰). بررسی قالی‌های تصویری دوره قاجار موجود در موزه فرش ایران. باغ نظر، 8 (18)، 63-74.
صباحی، طاهر. (۱۳۹۸). پنج قرن قالی‌بافی در کرمان. تهران:انتشارات خانه فرهنگ و هنر گویا.
صفاران، الیاس، حاتم، غلامعلی، و یحیوی، پریسا. (۱۳۹۶). بازشناسی قالیچه‌های تصویری کرمان دوره‌‌های قاجار و پهلوی. دوفصلنامه جلوه هنر، 9 (1)، ۵۹-۷۲ doi: ‎10.22051/JJH.2017.66‎
صور اسرافیل، شیرین. (۱۳۸۰). طراحان بزرگ فرش ایران. تهران: انتشارات میردشتی.
عزیزی، الناز، شریف‌زاده، محمدرضا، و کوپال، عطاالله. (۱۳۹۸). بررسی نقوش ملیله‌کاری زنجان و تطبیق آن با نقشمایه‌های هنر تزئینی اسلامی و مدل هندسی فراکتال. فصلنامه نگره، 14 (۵۰)، ۵۹-۷۵ doi: ‎10.22070/negareh.2019.3750.2005‎
گلاب زاده، محمدعلی. (۱۳۸۲). کرمان در گذر تاریخ. کرمان:انتشارات مرکز کرمان‌شناسی.
ملول، غلامعلی. (۱۳۸۴). بهارستان دریچه‌ای به قالی ایران. تهران:انتشارات زرین و سیمین.
نیکخواه، هانیه، رضوانی، سارا، و هوشیار، مهران. (۱۳۹۱). بازشناسی قالی کرمان در دوره صفویه. کتاب ماه هنر، ش. ۱۶۶، 30-37.
ورنویت، استفان. (۱۳۸۳). گرایش به غرب در هنر قاجار، عثمانی و هند. مجموعه هنر اسلامی. ترجمۀ پیام بهتاش و ناصر پورپیرار. تهران: نشر کارنگ.
وندشعاری، علی. (۱۳۸۷). اسطوره هوشنگ شاه در قالی‌‌های تصویری دوره قاجار. دوفصلنامه گلجام، ش. 10، 87-100 dor: 20.1001.1.20082738.1387.4.10.18.1
هاشمی‌نژاد، علیرضا. (۱۳۹۹). سلطان قالی: درباره محمد ارجمند کرمانی. تهران: نشر پیکره.
هانگلدین، آرمن. (1375). قالی‌های ایرانی: مواد و ابزار، سوابق نقوش و شیوه‌‌های بافت. ترجمۀ اصغر کریمی. تهران:انتشارات یساولی.
Sakhai, E. (2008). Persian rugs and Carpets: Fabrics of Life, edited by Ian Bennett.  London: Antique collector’s club.
Rush, J. C., & Sabers, D. L. (1981). The Perception of Artistic Style. Studies in Art Education, 23 (1), 24–32.  Doi: 10.2307/1319689
منابع اینترنتی     ‏
URL1:https://www.christies.com.cn/features/A-Safavid-vase-carpet-10348-1.aspx?sc_lang=en&lid=1
URL2: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/450510
URL3: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/451494
References
Asadi, Sh. (2017). Investigating Orchestration and Zoning in the Persian Carpet. Journal of Research in Arts and Humanities2 (4), 135-153 ‎[In Persian].
Azizi, E., Sharifzadeh, M., & Koopal, A. (2019). An Investigation of Zanjan’s Filigree Design and Their Comparison to The Motifs of Islamic Decorative Arts and the Fractal Geometric Mode. Negareh Journal, 14 (50), 58-75 doi: ‎10.22070/negareh.2019.3750.2005 ‎[In Persian].
BastaniParizi, M. E. (2009). Ta Jaee Bil Khor Darad Pa Bil Kon (means try as hard as possible). Bukhara Magazine. Vol. 72-73, 475-502 ‎[In Persian].
Daneshvar, M. (1996). The History of KhajehKhezr Mosque and Quarter of Kerman. Kerman: Kermanology Center Press ‎[In Persian].
Goloabzadeh, M. (2002). Kerman Through History. Kerman: Kermanology Center Press ‎[In Persian]
Hangldin, A. (1996). Persian Rugs and Carpets (A. Karimi, Trans.). Tehran: Yassavoli Publication (Original work published 1959).
Hasheminezhad, A. (2020). Carpet King: About Mohammad Arjmand Kermani. Tehran: Peykareh Press ‎[In Persian].
HeshmatiRazavi, F. (2008). Carpet History: The Persian Carpet Evolution and Development. Tehran: Samt Press ‎[In Persian].
Malol, Gh. (2005). Baharestan: A Dooeway to Persian Rugs. Tehran: Simin and ZarinPress ‎[In Persian].
Nikkhah, H., Rezvani, S., & Hoosyar, M. (2012). Recognition of Kerman Carpet during Safavid Period. Ketab-e Mah-e Honar Journal, Vol. 166, 30-37 ‎[In Persian].
PorjafariRavari, A. (2010). Survey on the Contemporary History of Kerman Carpet (Ravar), M.A. Thesis, University of Art, Tehran, Iran ‎[In Persian].
Pouryazdanpanah, B. (2010). The Aesthetics of Kerman Carpet’s Patterns from Qajar to Pahlavid Time. M.A. Thesis, Alzahra University, Tehran, Iran ‎[In Persian].
Rashadi, H., & Morasi, M. (2012). A Study on the Status of Borders in Pictorial Carpets of Qajar Era. Goljaam Journal, 7 (20), 57-72  Dor: 20.1001.1.20082738.1390.7.20.6.0 ‎[In Persian].
Rasooli, A., & Rahbarnia, Z. (2013). A Study on Social Adjustment Characteristic in the Design of Kerman Old Carpet. Journal of Pazhuhesh-e Honar, 3 (6), 67-78 ‎[In Persian].
Rush, J. C., & Sabers, D. L. (1981). The Perception of Artistic Style. Studies in Art Education, 23 (1), 24–32 doi: ‎‎10.2307/1319689. ‎
Sabahi, T. (2013). Five Centuries of Carpet Weaving in Kerman. Tehran: Gooya House of Culture and Art Press ‎[In Persian].
Sakhai, E. (2008). Persian rugs and Carpets: Fabrics of Life, edited by Ian Bennett. ‎London: Antique collector’s club‎.
Saffaran, E., Hatam, Gh., & Yahyavi, P. (2017). Recognition of Kerman Pictorial Carpet (Qajar and Pahlavid). Glory of Art (Jelve-y-e honar), 9 (1), 59-70 Doi: ‎10.22051/JJH.2017.66‎ ‎[In Persian].
Shayestehfar, M., Sabaghpor, T. (2011). Pictorial Rugs of Qajar Period in the Carpet Museum of Iran. BagheNazar, 8 (18), 13-24 ‎[In Persian].
SoltaniGoki, M., & Keshavarz Afshar, M. (2016). Comparative Study of French carpet and Kerman Carpet During Goblan Period. Goljaam Journal. Vol. 29, 45-62 dor: 20.1001.1.20082738.1395.12.29.3.0‎‏ ‏‎ ‎[In Persian].
SoltaniGoki, M. (2016). Stylistic of Kerman Carpet Designs in the Carpet Incorporation (End of Qajar Contemporary up to Contemporary End). M.A. Thesis. University of Art, Tehran, Iran ‎[In Persian].
Souresrafil, Sh. (2016). The Great Carpet Designers of Iran. Terhan: Farhangsara MirdashtiPress ‎[In Persian].
Tanavoli, P. (1989). Persian Pictorial Carpets. Tehran: Soroush Press ‎[In Persian].
Vandshoari, A. (2008). Myth of King Hooshang (Hooshang Shah) in Pictorial Rugs of Qajar Dynasty. Goljaam Journal. Vol. 10, 87-100  dor: 20.1001.1.20082738.1387.4.10.18.1‎ ‎[In Persian].
Vernoit. S. (2004). Orientation Towards the West in Qajar, Ottoman and Indian Art. Nasser D. Khalili Collection of Islamic Art ‎(P. Behtash, N. Pourpirar, Trans.).‎ Tehran: Karang Press (Original work published 1997).
Zakariaee Kermani, I. (2016). Study of Role and Position of Shahrokhi Family on Carpet Traditional Kerman Art. Tehran: Research Institute of Culture, Art and Communication ‎[In Persian].
Zakariaee Kermani, I., Shair, H., & Sojoodi, F. (2012). The Semioric Analysis of Intercultural Relations Mechanism in Discursive System of Kerman Carpet. Motaleate Tatbighi Honar, 3 (6), 11-29 ‎[In Persian].
Zhuleh, T. (2013). Carpetology: Some Theorical Bases and Intellectual Infrastructures. Tehran: Yassavoli Press ‎[In Persian].
Zhuleh, T. (2011). A Research on Persian Carpet. Tehran: Yassavoli Press [In Persian].
 
URLs:
URL1:https://www.christies.com.cn/features/A-Safavid-vase-carpet-10348-1.aspx?sc_lang =en&lid=1
URL2: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/450510
URL3: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/451494