مفهوم دادگری در نگارۀ ثناگویی امیر دزدان‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ‌ارشد پژوهش هنر، گروه پژوهش و تاریخ هنر، دانشگاه تربیت ‏مدرس، تهران، ‏ایران

2 استادیار گروه پژوهش و تاریخ هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران ‏‏(نویسنده مسئول)‏

چکیده

دادگری به‌عنوان یک مفهوم فراگیر، به اشکال مختلف در هنر و ادبیات ایران بروز یافته‌است. در اندیشهٔ سیاسی ایرانشهری، برقراری نظم دربار، مبتنی بر قواعد نظم مقدس کیهانی یکی از الزامات دادگری محسوب می‌شد. با بروز تحولاتی در دوران شاهرخ، امیران لشکر ضمن لشکرداری، در راستای کسب قدرت دیوانی نیز اقدام می‌کردند. این فرایند از منظر اندیشهٔ سیاسی ایرانشهری مصداقی از بیداد و بی‌نظمی بود. بر این اساس، به‌نظر می‌رسد بروز نگارهٔ ثناگویی امیر دزدان در نسخهٔ بایسنغری گلستان سعدی، ضرورت بروز دادگری و برقراری نظم دربار را از سوی هنرمندان مکتب هرات و در نسبت با احوال زمانه آشکار می‌کند. بنابراین با هدف شناخت نسبت مفهوم دادگری و شکل‌گیری نگارهٔ ثناگویی امیر دزدان، این سوال طرح گردید که روایت گلستان سعدی از حکایت ثناگویی امیر دزدان و تصویرگری آن در نسخهٔ بایسنغری گلستان سعدی، چه نسبتی با ضرورت دادگری و برقراری نظم دربار در زمان حکومت شاهرخ تیموری و فرزندش بایسنغر دارد؟ ضرورت و اهمیت این مقاله نیز در بررسی وجوه سیاسی ـ اجتماعی هنر ایران است. روش تحقیق این مطالعه توصیفی- تحلیلی و تاریخی و روش گردآوری داده‌های آن به‌صورت اسنادی و کتابخانه‌ای است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که نگارهٔ ثناگویی امیر دزدان، با توجه به شواهد تاریخی در زمرهٔ آثار سنت اندرزدهی سیاسی و آشکارکنندهٔ ضرورت توجه حاکم به دادگری و برقراری نظم دربار است. این تصویر که وضعیتی از بیداد را تجسم می‌بخشد، نقش و حضور امیران تیموری در دربار را نظیری بر امیر دزدان طرح می‌کند. از طرف دیگر، نگارگران در تداوم نقش سعدی در اندرزدهی سیاسی، ناشایست‌بودن ثناگویی در دربار را نیز موردتوجه قرار داده و عاقبت ناپسند آن را متذکر می‌شوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Concept of Justice in the Miniature of the Poet`s Praise of the Robber-Chief

نویسندگان [English]

  • Meysam Roshani 1
  • Mehdi Keshavarz Afshar 2
1 MA of Art Studies, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Art Studies, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran‎ (Corresponding Author)
چکیده [English]

Introduction
According to the political thought of Iran Shahri, achieving justice in the social system was one of the main issues of the Middle Ages in Islamic Iran. In this political thought, justice was designed as a means of aligning social order with the sacred order of the cosmos. During this period, as a result of Iranians' confrontation with Turkish and Mongolian traditions, special aspects of various dimensions of the concept of justice were formed in Iranian culture, society, and artistic works. Based on tribal traditions, the power that was based on the sword was one of the most important components of the formation of the courts of Turkish and Mongolian rulers. One of the results of this approach was disorder and political instability at the level of the court and society. In the Timurid period, political changes resulted in the significance of the position of divan-salar and the emergence of competition between Timurid emirs and Iranian ministers to gain divan positions. These competitions were among the factors creating instability and disorder at the court. One of the measures taken to deal with such tensions was the use of miniature art in the context of political admonition tradition.
Research Method
The research method is descriptive-analytical and historical in terms of fundamental goals and nature. The data collection method is documentary and library-based. In this research, a miniature with the title of “The Poet’s Praise of the Robber-Chief” was analyzed as a case study. The sample selection method was purposive, and the data analysis was done qualitatively. First, based on library documents and sources, the political necessities of the formation of this miniature from a manuscript from Sa’di's Gulistan during Shahrokh's reign were examined. Based on the identified political necessities during Shahrokh's era and the political advisory qualities of Sa’di's work, from Shahri's outlook, a qualitative analysis of this miniature was undertaken in relation to the political advisory tradition and the concept of justice.
Research Findings ‎
Given the entry of emirs into bureaucratic affairs, the illustrating of the “The Poet’s Praise of the Robber-Chief” by Iranian artists from the Baysunghur library was a significant action. The subject of this miniature was based on the tenth story of the fourth chapter of Sa’di's Gulistan, entitled “On the Benefits of Silence.” In this story, Sa’di briefly portrayed how through the presence of a deceitful ruler, the disruption of the righteous social order and the disturbance in the system of epistemology occur. From Iran Shahri's perspective, when foreign rulers are falsely placed in the position of sovereignty, the court becomes a source of oppression, and the order of all affairs becomes disrupted by lies. Accordingly, Sa’di, by presenting two attributes of the “praiser” for the poet and the “thief” for the military commander, portrayed a situation of disorder of meanings and a disruption of the function of individuals emerged as a result of the oppression of the rulers. Through creating an interaction between the praising poet and the robber-chief, Sa’di emphasized the role of the deceitful rulers and highlighted the astonishing consequences of the contemporary oppression by referring to the nudity of the poet, wild dogs, and frozen stones.
In the examined miniature, considering the similarity between the robber-chief depiction and the Timurid emirs' portrayal, this miniature gave a tangible representation of the past in proportion to their contemporary time and created a contemporary admonition. The drawing of facial features, clothing, sword, boots, and turban depicted for the robber-chief had a noticeable similarity to how these elements had been depicted in other miniatures of this period reflecting the characteristics of Timurid emirs. Attention to the decorations and details of the luxurious clothing for Dezdadan also added to the necessity for the reflection on this miniature. Based on this, in this miniature, thieves were depicted with clothing and faces similar to those belonged to Timurid emirs. By observing this miniature, it could be imagined that a poet, before what was depicted by painters, went to the palace of the holy city with the intention of praising the ruler living there; however, instead of receiving a reward, his clothes were stolen by the robber-chief, who falsely took his place in the palace. As a result, with the presence of deceitful emirs, this holy palace also lost its authority in order and righteousness and became a place for the residence of oppressors. Based on this, it can be concluded that in addition to the defined elements of military commanders, equating him with Timurid emirs, the depicted location for his presence in this miniature was not a ruin or a room in a remote village suitable for thieves, but a place equivalent to the government palace and court.
Conclusion
The miniature of the poet’s praise of the robber-chief is an example of political advisory art that emphasizes the importance of establishing order in the court and justice in governance. Iranian artists from the Baysunghur library created this miniature based on Saa’di's political advisory poem, representing contemporary political realities and confronting Turkish and Mongolian traditions present in Shahrokh's court. The artists depicted the disorder of the times and the transformation of roles and functions through the portrayal of astonishing elements such as stones, dogs, praising poets, and the clothing and the palace of the robber-chief. The miniature also highlights the role of Timurid emirs in the court and their similarity to Dezdadan. Through the continuation of Sa’di's role in political admonition, the artists also criticize the inappropriate behavior of praising poets in the court. The entry of Timurid emirs into bureaucratic affairs during Shahrokh's reign was considered a factor in disrupting the court's order from Iran Shahri's view. Therefore, depicting thieves with clothing and faces similar to Timurid emirs in this miniature can be seen as a critique of their behavior. Finally, this process highlights the role of artists from the Baysunghur library in reinterpreting and presenting Iran Shahri's political thought principles through political advisory art.

کلیدواژه‌ها [English]

  • miniature
  • Herat school
  • political advice
  • justice
  • Gulistan
اسلامی، روح‌الله. (۱۳۹۴). حکومت‌مندی ایرانشهری تداوم تکنولوژی‌های قدرت در ایران. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
امام‌شوشتری، محمدعلی. (۱۳۴۸). عهد اردشیر. ترجمه عربی استاد احسان عباس. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
امیراسمی، کامبیز، فیاض‌انوش، ابوالحسن، و الهیاری، فریدون. (1399). تحلیل تاریخی عوامل مؤثر بر شکل‌دهی حیات اجتماعی شهر در عصر تیموریان. تاریخ اسلام و ایران، 30 (48)، 43-69. doi: 10.22051/hii.2020.20520.1661
اوشیدری، جهانگیر. (۱۳۷۸). دانشنامه مزدیسنا؛ واژه‌نامه توضیحی آیین زرتشت. تهران: نشر مرکز.
اورعی قدیری، مریم، قنوات، عبدالرحیم، و عباسی، جواد. (1391). مناسبات وزیران و امیران در عصر تیموری (بررسی موردی رابطه غیاث‌الدین پیر احمد خوافی با امیران و وزیران تیموری). تاریخ و فرهنگ، 44 (2)، ۲۹-۴۲. doi: 10.22067/history.v0i0.22944
ایاز، حمید، و تیموری، عاطفه. (1401). تطبیق مفاهیم تمثیلی و نمادین سگ در آثار حماسی، غنایی و عرفانی (با تکیه بر شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی و مثنوی مولوی). تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی، ۱۴ (۵۱)، ۸۱-۵۴. dor: 20.1001.1.2717431.1401.14.51.3.9
آژند، یعقوب. (1389). نگارگری ایران (پژوهشی در تاریخ نقاشی و نگارگری ایران). تهران: سمت.
برزگر، ابراهیم و حسن‌زاده، سعید. (1396). الگوی کشورداری در سیاست‌نامه‌ها مطالعه موردی: تاریخ بیهقی. پژوهش‌های راهبردی سیاست، 6 (23)، 9-29. doi: 10.22054/qpss.2018.23468.1680
خواجه نظام‌الملک، ابوعلی حسن‌بن علی. (۱۳۴۴). سیاست‌نامه. به کوشش محمد قزوینی. تهران: کتابفروشی زوار.
سعدی، مصلح‌بن عبدالله. (۱۳۹۸). کلیات سعدی، با مقدمهٔ عباس اقبال آشتیانی. تهران: ثالث.
شرفی، محبوبه. (۱۳۹۰). اندرزنامه‌نویسی سیاسی در عصر ایلخانی. فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، ۳ (۱۰)، 93-114. dor: 20.1001.1.22286713.1390.3.10.5.2
صفا، ذبیح‌الله. (۱۳۹۸). تاریخ ادبیات ایران. تهران: انتشارات ققنوس.
طباطبایی، جواد. (1395). اندرزنامه‌نویسی خلاف‌آمد عادت سعدی. سعدی‌شناسی، ۱ (۱)، 117-153.
-----. (۱۳۹۹الف). تاریخ اندیشه سیاسی در ایران (ملاحظاتی در مبانی نظری). تهران: طرح نو.
-----. (۱۳۹۹ب). خواجه نظام‌الملک طوسی گفتار در تداوم فرهنگی. تهران: طرح نو.
رجایی، فرهنگ. (۱۳۷۳). معرکه جهانبینی‌ها. تهران: شرکت انتشارات احیا کتاب.
رستم‌وندی، تقی. (۱۳۸۸). اندیشه ایرانشهری در عصر اسلامی. تهران: امیرکبیر.
رضایی‌راد، محمد. (1378). مبانی اندیشه سیاسی در خرد مزدایی. تهران: طرح نو.
رضوی، سید ابوالفضل، و آزادبخت، سروش. (1397). دیوان‌سالاران امیر؛ درآمدی بر دگرگونی ساختار سیاسی-نظامی تیموریان در عهد شاهرخ. مطالعات تاریخی جنگ، 2 (4): 113-138. dor: 20.1001.1.25887033.1397.2.4.6.6
روشنی، میثم، و کشاورز افشار، مهدی. (۱۴۰۲). ضرورت شکل‌گیری نگاره یوسف و زلیخا در دوران سلطان حسین بایقرا. جامعه شناسی فرهنگ و هنر، ۵ (۳)، ۱۰۵-۱۲۷. doi: 10.22034/scart.2023.62807
رهنورد، زهرا. (۱۳۹۸). تاریخ هنر ایران در دوران اسلامی، نگارگری. تهران: سمت.
عمادی، سید مانی. (۱۳۹۰). تحلیل چند نگارهٔ پهلوانی از منظر جهان‌نگری فتوتیه. نامه هنرهای تجسمی و کاربردی، ۴ (۷)، ۱۹-۳۷. doi: 10.30480/vaa.2012.655
قربانیان، سمیه. (۱۴۰۰). نقد قدرت حاکمان در گلستان و بوستان سعدی. مطالعات علوم اسلامی انسانی، ۷ (۱)، 72-86. doi : 10.22034/JOHI.2021.0518.1145
کریستین سن، آرتور. (۱۳۸۵). ایران در زمان ساسانیان. ترجمه رشید یاسمی. چاپ پنجم. تهران: دنیای کتاب.
کشاورز افشار، مهدی، طاووسی، محمود، و ضیمران، محمد. (۱۳۸۹). اندیشه سیاسی ایرانشهری در نگارگری ایرانی، مطالعه موردی: نگاره بهرام گور و شبانی که سگش را به دار آویخته است از خمسه نظامی، مربوط به دوره شاه تهماسب صفوی. نامه هنرهای تجسمی و کاربردی، ۳ (۶)، ۳۵-۵۶.
منتظری، سید سعیدرضا، طامه، مجید، و شریفی، سعیده. (1401). بررسی مقایسه‌ای کارکردهای اشه و ماعت. الهیات تطبیقی، 13 (27)، 71-84. doi: 10.22108/coth.2022.131095.1654
مسعودی، ابوالحسن علی‌بن حسین. (۱۳۸۲). مروج الذهب و معادن الجوهر. ترجمه ابوالقاسم پاینده. چاپ هشتم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مولوی ]جلال‌الدین محمد بلخی[ (۱۳۷۸). مثنوی معنوی. تهران: نشر علم.
میرزاپور آل‌هاشم، صدیقه سادات، و محمودی، ‌ابوالفضل. (1399). «اَشَه» در متون اوستایی. پژوهش‌های هستی‌شناختی، ۹ (۱۷)، ۱۷۱-۱۹۵. doi: 10.22061/orj.2020.1386
نیبرگ، هنریک ساموئل. (۱۳۵۵). دین‌های ایران باستان. ترجمه سیف‌الدین نجم‌آبادی. تهران: مرکز ایرانی مطالعه فرهنگ‌ها.
یوسفی‌راد، مرتضی. (1387). روش‌شناسی سیاستنامه‌نویسی. در داوود فیرحی، روش‌شناسی دانش سیاسی در تمدن اسلامی (صص. ۲۴۳-۲۶۴). تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
References
Amiresmi, K., Fayyazanoush, A., & Allahyari, F. (2020). Historical Analysis of Factors Affecting the Formation of ‎Social Life of Cities in the Timurid Era. History of Islam and Iran, 30 (48), 43-69. doi: 10.22051/hii.2020.20520.1661 ‎‎[In Persian].‎
Awra‘ī Qadīrī, M., Qanawāt, A., & ‘Abbāsī, J. (2013). The Relations between the Viziers and Emirs during the Timurid ‎Period (A Case Study of the Relation of Qiyāth al-Dīn Pīr Aḥmad Khwāfī to the Timurid Emirs and Viziers). Journal ‎of History and Culture, 44 (2), 29-44. doi: 10.22067/history.v0i0.22944 [In Persian].‎
Ayaz, H., & Teamoori, A. (2022). Application of allegorical and symbolic concepts of dogs in epic, lyrical and mystical ‎works Based on Ferdowsi's Shahnameh, Khamseh Nezami and Rumi's Masnavi (Mouvlavi). Journal of Pedagogic and ‎Lyric in Persian Language and Literature Studies Quarterly, 14 (51), 54-81. dor: 20.1001.1.2717431.1401.14.51.3.9 [In ‎Persian].‎
Barzegar, E., & Hassanzadeh, S. (2018). The Model of Statecraft in Mirror for Prince Case Study: Tarikh _e_Beihaqi. Political Strategic Studies, 6 (23), 9-29. doi: 10.22054/qpss.2018.23468.1680 [In ‎Persian].‎
Christiansen, Arthur. (2007). L' Iran Sous Les Sassan. translated by Rashid Yasimi, 5th edition, Tehran: World of Books. ‎
Emadi, S. M. (2012). An analysis of the selected miniatures (with the theme of championship) from viewpoint of a Tenet,called Fotowatiyah. Journal of Visual and Applied Arts, 4 (7), 19-37. doi: 10.30480/vaa.2012.655 [In ‎Persian].‎
Ghorbanian, S. (2021). Criticism of the rulers' power in Golestan and Bostan Saadi. Research in Humanities Islamic, 7 (1), 72-86. doi : 10.22034/JOHI.2021.0518.1145 [In ‎Persian].‎
Imam Shushtri, M. (1969). Ardashir's reign. Arabic translation by E. Abbas. Tehran: Publications of the National Art Association [In ‎Persian].‎
Islami, R. (2015). Iranshahri governance is the continuation of power technologies in Iran. Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad [In Persian].
Keshavarz Afshar, M., Tavoosi, M., & Zamiran, M. (2019). Iranshahri's political thought in Iranian painting, a case ‎study: the painting of Bahram Gur and a shepherd who hangs her dog from Khamsa Nizami, related to Shah ‎Tahmasab Safavid era. Journal of Visual & Applied Arts, 3 (6), 35-56 [In Persian].‎
Khwaja Nizam al-Mulk, H. (1965). Siyasatnama. By the efforts of Mohammad Qazvini. Tehran: Zovar bookstore [In ‎Persian].‎
Masoudi, A. (1995). Murūj al-zahab va maʻādin al-jawhar (A. Payandeh, Trans.). 7th edition, Tehran: ‎Scientific and Cultural Publications.‎
Montazeri, S. S. R., Tame, M., & Sharifi, S. (2022). A Comparative Study of the Functions of Asha and Ma'at. ‎Comparative Theology, 13 (27), 71-84. doi: 10.22108/coth.2022.131095.1654 [In Persian].‎
Mirzapour Alehashem, S. S., & Mahmoodi, A. (2020). "Asha" in Avestian textes. Journal of Ontological Researches, 9 (17), 171-195. doi: 10.22061/orj.2020.1386 [In Persian].‎
Nyberg, H. S. (1976). Religions of ancient Iran. (S. Najmabadi, Trans.). Tehran: Iranian Center for the Study ‎of Cultures.‎
Oshidari, J. (1999). Mazda encyclopedia; Explanatory dictionary of Zoroastrian religion. Tehran: Markaz [In Persian].‎
Rahnavard, Z. (2018). The history of Iranian art in the Islamic era, Miniature. Tehran: Samt ‏[In Persian].‎
Rajaei, F. (1994). Ma`reke Jahanbiniha. Tehran: Ahya Kitab Publishing Company [In Persian].‎
Razavi, S. A., & Azadbakht, S. (2019). Bureaucrat Governors: An Investigation of the Transformation of the Timurid ‎Military-Political Structure in Shahrukh’s Era. Historical Study of War, 2 (4), 113-138. dor: ‎‎20.1001.1.25887033.1397.2.4.6.6 [In Persian].‎
Rezaee Raad, M. (2010). The foundations of Political Thought in the Mazdaic Wisdom. Tehran: Trah-e-no [In Persian].‎
Roshani, M., & Keshavarz Afshar, M. (2023). The necessity of the Yusuf and Zuleikha miniature formations during the ‎era of Sultan Hossein Bayqra. Sociology of Culture and Art, 5 (3), 105-127. doi: 10.22034/scart.2023.62807 [In ‎Persian].‎
Rostamwandi, T. (2008). Iranshahri thought in the Islamic era. Tehran: Amir Kabir [In Persian].‎
Rumi, J. M. (1999). Masnavi. Tehran: Science‏‎ [In Persian].‎
Saadi, M. (2018). Koliat Saadi, with an introduction by A. Iqbal Ashtiani. Tehran: Sales‏ ‏‎[In Persian].‎
Safa, Z. (2018). History of Iranian literature. Tehran: Phoenix Publications [In Persian].‎
Sharafi, M. (2011). Political Letter of Advice Writing In the Ilkhanid’d Period. HISTORICAL STUDIES OF ISLAM, ‎‎3 (10), 93-114. dor: 20.1001.1.22286713.1390.3.10.5.2 [In Persian].‎
Tabatabaei, J. (2015). Saadi's violation of habit Andarzname. Sadi Shenasi, 1 (1), 117-153 [In Persian].‎
‎-----. (2019a). History of political thought in Iran, considerations in theoretical foundations. Tehran: ‎Minoie Kherad [In Persian].‎
‎-----. (2019b). Khwaja Nizam al-Mulk Tusi, speech in cultural continuity. Tehran: Minoie ‎Kherad [In Persian].‎
Yousefirad, M. (2008). Policy writing methodology. In D. Firhi, methodology of political knowledge in Islamic ‎civilization (pp. 243-264). Tehran: Islamic Science and Culture Research Institute [In Persian].‎