صورت و سیرت لباس ایرانی پیش از اسلام با استناد بر آثار هنری و منابع مکتوب‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه هنر، گروه علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران

2 استاد تمام گروه ادیان و عرفان موسسه حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران (نویسنده ‏مسئول)

3 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران

4 استادیار‎گروه نقد هنر، ‎پژوهشکده هنر، فرهنگستان هنر، تهران، ایران

چکیده

 بررسی پوشاک یکی از روش‌های شناخت فرهنگ جوامع و پیش‌درآمد شناخت ریشه‌های فرهنگی، رفتارهای اجتماعی و نظام‌های دینی، عقیدتی و اقتصادی است. لباس از ابتدای شکل‌گیری تمدن، در اشکال مختلف و در تناسب با نیازهای انسان شکل و فرم گرفته‌است و به شاخصه‌های فرهنگی، زیبایی‌شناختی، باورها، کاربردها، کارکردها، قدرت، سیاست و جایگاه اجتماعی اشاره دارد. پژوهش حاضر با هدف تأیید این فرضیه که لباس‌ ایرانی حامل پیام‌ و روایتگر ارتباط منطقی با مفاهیمی است که از فرهنگ ایرانی نشأت گرفته‌اند، به این پرسش پاسخ خواهد داد که آیا ازطریق بررسی نمونه‌آثار مکتوب و تصویری می‌توان به این ارتباط دست یافت؟ اگرچه روش تحلیلی- تاریخی، جوابگوی بخشی از حقیقت موضوع است ولی به‌واسطهٔ درهم‌تنیدگی ماهیت موضوع با اعتقادات، آیین‌ها و فرهنگ ایرانی باید از روش فراتاریخی نیز برای خوانش و تفسیر موضوع بهره برد. شیوهٔ جمع آوری اطلاعات این پژوهش، اسنادی و کتابخانه‌ای است و به جست‌وجوی پیوندهای منطقی موجود در تاریخ و هنر ایران و تفسیر و تحلیل برمبنای داده‌های موجود در قالب آثار هنریِ شکل‌گرفته در بستر تاریخ می‌پردازد. نتایج و شواهد کسب‌شده از این پژوهش به وابستگی نوع پوشش با دین و آیین و دیگر مباحث مرتبط با فرهنگ اشاره داشته و روایتگر این موضوع است که انواع لباس در فرهنگ ایرانی، همواره متناسب با شرایط، نوع بینش و توسعهٔ نظام فکری ایرانی طراحی شده‌اند و با افزایش تجربهٔ زیستی و مدنیّت، این دانش پاسخی مناسب‌تر، متنوع‌تر، کاربردی‌تر و دقیق‌تر به تناسبات انسانی داده‌است. ارتباط نوع خاصی از لباس با مفاهیم مرتبط با آن به‌صورت شناسه‌ای هویت‌ساز، ابعاد نمادین و رازهای تاریخی را رمزگشایی کرده و مؤید ارتباط منطقی میان صورت و سیرت لباس ایرانی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Style of Iranian Clothing before Islam based on Works of Art and Written Sources

نویسندگان [English]

  • Mahboobe Elahi 1
  • Shahram Pazouki 2
  • Bijan Abdolkarimi 3
  • Nahid Abdi 4
1 Ph.D. Student of Philosophy of Art, Department of Humanities, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran, Iran
2 Full professor of the Department of Religions and Mysticism, Institute of Hikmat and Philosophy of Iran, Tehran, Iran (Corresponding Author)
3 Associate Professor, Department of Philosophy, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran, Iran
4 Assistant Professor, Art Research School, Art Academy, Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction
Numerous documents emphasize on the importance of clothing to cover defects in body organs and to enhance beauty. In order to understand the social and cultural functions of clothes and its role in giving identity to the members of society, clothes in different societies can be analyzed as a set of linguistic signs embodied in the type, shape and cover, reflecting values hidden in the Iranian thought system. Iranian clothing reflects the identity that originates in Iranian culture. At the same time, paying attention to semantic indicators is important. Examining the link between clothing and meaning in the studied time period--the ancient period and Zoroastrianism--is one of the cases that represent the association of clothing with humans as a guide or a warning in the path of life.
Research Method
Although the current research relies on historical investigations, a historical study cannot fully express the nature of phenomena in the context of time and, thus, it is not very useful. Transhistorical approaches are formed from examining elements and signs, which add or integrate various elements related to different historical periods and styles to a specific context. Art works, visual sources, and written sources are studied under the analysis of historical clothes, and along that all religious, moral, cultural connections are evaluated and analyzed. As a rule, the examination of the written and visual sources represents those patterns that shape the structure of Iranian clothing in the ancient period while showing the relationship between the appearance of clothing and meanings. Finally, as a witness and example, one can refer to the followers of Zoroastrianism, who construct a trans-historical connections with their culture and daily life that led to the formation of symbols, signs, and of course certain clothes—including Sedra and Koshti--which represented their values, beliefs, and cultural principles. The method of collecting information in this research was library study. The review and analysis of written and visual sources proved the patterns that formed the structure of Iranian clothing in the ancient period as well as the relationship between the appearance of clothing and concepts and meanings.
Research Findings
The historical heritage of Iranian clothing refers to the cultural and identity roots and represents the lifestyle, thinking, customs, and rituals that are symbolic and represent special aesthetic effects, norms, beliefs, and convictions. It shows dignity and beauty, cleanliness, thoughtfulness, flexibility, and excellence; at the same time, it narrates the beliefs that are alive in the depth of Iranian clothing. Examining the cover of ancient Iran shows strength, culture, tact, attention to ethnic and regional culture, purity and chastity, and attention to beauty with a mixture with religion, history, and identity. Iranian clothing carries many symbols that express the relationship between human being and his living environment. Clothing in Iranian culture is a display of superiority. The examples presented in this article indicate adherence to humane and sublime values of Iran. In Avesta and the related texts of ancient Iran, clothing is mentioned for various reasons. Historical texts related to ancient and later periods have described Iranians as a well-dressed, graceful nation. Iranians adhere to their cultural characteristics and beliefs through their clothing; stone carvings and dressed figures left over from the past are the narrator of this story. Thus, to know the implications of clothing in Iran, one must go through history.
Conclusion
Iranian clothing with all its features alone is a rich cultural carrier. Since clothing can be designed as an artistic text, its evaluation and exploration can be realized through the study of historical development, artistic viewpoints, and the use of artistic concepts. In this way, visual and written sources were illuminating the connections between clothing and people’s identities. They have introduced clothing as an identity-building phenomenon. The heritage of Iran's clothing history is indebted to the thoughts, religious and spiritual values, values as well as dignity, social status, decency, and chastity. The cultural essence of clothing includes both the material and the spiritual aspects of clothing, where the movement towards excellence, connection with nature, modesty, shame, and social status can be seen in it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • clothes
  • textile
  • style of clothing
  • pre-Islam Iran
  • identity

مراجع

 
کتاب مقدس، عهد عتیق.
آذرگشسب، اردشیر. (1372). مراسم و آداب زرتشتیان. چاپ سوم. تهران:انتشارات فروهر.
انجمن بین‌المللی زنان. (13۵2). نگار زن، تاریخ مصور لباس زن در ایران. با مقدمهٔ ‏یحیی ذکاء. تهران: انجمن بین‌المللی زنان ایران.
باقری داهویی، فاطمه. (1399) نسبت میان پوشاک زنان ایلامی و طبقه‌بندی اجتماعی براساس آثار هنری (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). موسسه آموزش عالی کمال الملک، نوشهر، مازندران، ایران.
بهرامی، عسگر. (138۵). دایرةالمعارف بزرگ اسلامی (پوشاک) (ج. 1۴). زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
بویس، مری. (1377). چکیدهٔ تاریخ کیش زرتشت. ترجمهٔ همایون صنعتی‌زاده. تهران: صفی‌علیشاه (نشر اثر اصلی 1989).
بیرونی، ابوریحان. (138۶). آثارالباقیه. ترجمهٔ اکبر دانا‌سرشت. تهران: امیرکبیر.
پوربهمن، فریدون. (1390). پوشاک در ایران باستان. ترجمهٔ هاجر ضیاء سیگارودی. تهران: امیرکبیر.
پورداوود، ابراهیم. (1308). یشت‌ها (ج.۱). به کوشش بهرام فره‌وشی. چاپ سوم .تهران: انتشارات دانشگاه تهران (انتشارات انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی و ایران لیگ).
-----. (1310). خرده اوستا. بمبئی: انتشارات انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی و انجمن ایران لیگ بمبئی.
چیت‌ساز، محمدرضا. (1391). تاریخ پوشاک ایرانیان. تهران: انتشارات سمت.
حاج علی عسگری، مونا. (۱۴00). آرایه‌های پوشاک هخامنشی با تکیه بر یافته‌های باستان‌شناسی و شواهد مادی (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران. ایران.
خیام نیشابوری، عمر. (13۵7). نوروزنامه. به کوشش علی حصوری. تهران: انتشارات طهوری.
دورانت، ویل. (1372). تاریخ تمدن (مشرق‌زمین گاهواره تمدن) (ج.1). ترجمهٔ احمد آرام، ع. پاشائی، و امیرحسین آریانپور. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی ( نشر اثر اصلی ۱۹۳۵).
ذکاء، یحیی. (13۴2). جامه‌های‌‌‌ پارسیان در دوره‌ی هخامنشیان. مجله هنر و مردم، 2 (1۵)، ۶-13.
-----. (13۴3). جامه‌های‌‌‌ پارسیان در دوره‌ی هخامنشیان، مجله هنر و مردم، 2 (18)، 9-1۶.
رئیس السادات، تهمینه و دادبخش، مسعود. (1398). بررسی مراسم و آداب سوگواری زرتشتیان در ایران باستان. معرفت ادیان، 10 (۴)، 71-90.
سنفون. (بی‌تا). زندگی‌نامه‌ کوروش بزرگ. ترجمهٔ خشایار رخسانی. بی‌جا: انجمن پژوهشی ایرانشهر.
شهبازی، ع. شاپور. (1383). پوشاک در ایران زمین، از سری مقالات دانشنامه ایرانیکا. زیرنظر احسان یارشاطر. ترجمهٔ پیمان متین. تهران: امیرکبیر (نشر اثر اصلی 1992).
شهرستانی، محمدبن عبدالکریم. (13۶1). توضیح الملل (الملل و النحل) (ج. 1). ترجمهٔ مصطفی بن خالقداد هاشمی. مصحح محمدرضا جلالی نائینی. چاپ سوم. تهران: انتشارات اقبال.
ضیاپور، جلیل. (13۴3). پوشاک باستانی ایرانیان از کهن‌ترین زمان تا پایان شاهنشاهی ساسانیان. تهران: انتشارات هنرهای زیبای کشور.
-----. (13۴7). پوشاک زنان ایران. از کهن‌ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و هنر.
-----. (بی‌تا). پوشاک هخامنشی‌ها و مادی‌ها در تخت جمشید. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و هنر.
غیبی‌‌‌، مهرآسا. (138۵). هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند.
فرخزادان، آذر فرنبغ. (138۶). دینکرد پنجم. ترجمهٔ ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: معین.
فردوسی، ابوالقاسم. (1373). شاهنامهٔ فردوسی. تصحیح ژول مل. چاپ چهارم. تهران: انتشارات سخن.
فریه، ر. دبلیو. (137۴). هنرهای ایران. ترجمهٔ پرویز مرزبان. تهران: فرزان (نشر اثر اصلی 1989).
کخ، هاید ماری. (138۵). از زبان داریوش. ترجمهٔ پرویز رجبی. تهران: نشر کارنگ (نشر اثر اصلی 1992).
گدار، آندره. (1377). هنر ایران. ترجمهٔ بهروز حبیبی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی (نشر اثر اصلی 1۹۶۵).
گزنفون. (1388). زندگی کوروش. ترجمهٔ ابوالحسن تهامی. تهران: موسسه انتشارت نگاه.
-----. (1392). کوروش‌نامه. ترجمهٔ رضا مشایخی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
گلاک، جی.، و گلاک، سومی هیراموتو. (13۵۵). سیری در صنایع‌دستی ایران. تهران: انتشارات بانک ملی.
گیرشمن، رمان. (1370). هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی. ترجمهٔ بهرام فره‌وشی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی (نشر اثر اصلی 19۶2).
-----. (1371). هنر ایران در دوران ماد و هخامنشی. ترجمهٔ عیسی بهنام. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی (نشر اثر اصلی 19۶3).
گیمن، دوشن. (138۵). دین ایران باستان. ترجمهٔ رؤیا منجم. تهران: علم (نشر اثر اصلی 19۶2).
لوکونین، ولادیمیر گریگورویچ. (13۵0). تمدن ایران ساسانی. ترجمهٔ عنایت‌الله رضا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب (نشر اثر اصلی 19۶9).
مجیدزاده، یوسف. (1370). تاریخ و تمدن عیلام. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مشکور، محمدجواد. (1377). خلاصهٔ ادیان در تاریخ دین‌های بزرگ. چاپ ششم .تهران: انتشارات شرق.
-----. (1378). نامهٔ باستان. به اهتمام سعید میرمحمدصادق و نادره جلالی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ملک‌زاده‌ (بیانی)، ملکه. (1363). تاریخ مهر در ایران. چاپ دوم. تهران: انتشارات یزدان.
هرودوت. (138۴). تاریخ هرودوت (ج. 1). ترجمهٔ هادی هدایتی. چاپ دوم. تهران: مؤسسهٔ ‏چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
هیوم، رابرت. ا. (138۶). ادیان زندهٔ جهان. ترجمهٔ عبدالرحیم گواهی. چاپ چهارم. تهران: نشر علم (نشر اثر اصلی 1929).
Welch, S. C. (1996). Persian Painting. New York: George Braziller.
منابع اینترنتی
URL1: https://itto.org/iran/attraction/anubanini-rock-relief-sarpol-zahab
URL2: https://www.zarathustra-verein.de
URL3: https://zoroastrian.de
References
Bible, Old Testament.
Azargoshsab, A. (1993). Ceremonies and customs of Zoroastrians. Third edition. Tehran: Faravahr Publications.[In Persian]
BagheriDahoui, F. (2020) The relationship between Elamite women's clothing and social classification based on works of art, Master's degree, Kamal Al-Mulk Institute of Higher Education.[In Persian]
Bahrami, A. (2006). Big Islamic Encyclopaedia (Clothes) (Vol. 14) Under the supervision of KazemMousaviBojnourdi, Tehran: Center for Islamic Encyclopaedia.[In Persian]
Birouni, A. (2007). Asar-al-baghie. Translated by Akbar Dana Seresht. Tehran: Amir Kabir.[In Persian]
Boyce, M. (1998). Summary of the history of Zoroastrian cult. Translated by HomayounSanatizadeh. Tehran: Safi Alishah[In Persian].
Cenefon. (without date). Biography of Cyrus the Great. Translated by KhashayarRokhsani. no place: Iranshahr Research Association.[In Persian]
Chitsaz, M. R. (2012). History of Iranian Clothing, Tehran, Samt Publications.[In Persian]
Durant, W. (1993). The History of Civilization (Eastern Land of Civilization) (Vol. 1) Translated by Ahmad Aram, A. Pashai, and AmirhosseinArianpour. Tehran: Scientific and Cultural Publications.[In Persian]
Farrokhzadan, A. (2007). The fifth Dinkard. Translated by JaleAmoozgar and Ahmad Tafazoli. Tehran: Moein.[In Persian]
Ferdowsi, Abulqasem. (1994). Ferdowsi's Shahnameh Joule Mel correction. fourth edition. Tehran: Sokhan Publications.[In Persian]
Ferrier. R. W. (1995). The Arts of Persia. Translated by Parviz Marzban. Tehran: Farzan.[In Persian]
Gheibi, M. (2006). Eight thousand years of Iranian clothing history. Tehran: Hirmand.[In Persian]
Girshman, R. (1991). Iranian art during the Parthian and Sasanian eras. Translated by Bahram Farah vashi. Tehran: Scientific and Cultural Publications.[In Persian]
-----. (1992). Iranian art during the Median and Achaemenid periods. Translated by Isa Behnam. Tehran: Scientific and Cultural Publications.[In Persian]
Glock, J., Glock, SumiHiramuto. (1976). Research in Handicrafts of Iran, Tehran: National Bank Publications.[In Persian]
Godard, A. (1998). Iranian art. Translated by Behrouz Habibi. Tehran: Shahid Beheshti University Press.[In Persian]
Guillemin Jacques Duchesne(2006). Religion of ancient Iran. Translated by RoyaMonajem. Tehran: Elm.[In Persian]
Haj Ali Asgari, M. (2021) Achaemenid clothing decorations based on archaeological findings and material evidence. Master's thesis. University of Tehran.[In Persian]
Herodotus. (2005). History of Herodotus (v. 1). Translated by Hadi Hedayati. second edition. Tehran: University of Tehran Printing and Publishing Institute.[In Persian]
Hume, R. A. (2007). Living religions of the world. Translated by Abdul Rahim Gavahi. fourth edition. Tehran: Elm.[In Persian]
International Women's Association. (1973). Negar Zan, illustrated history of women's clothing in Iran. With an introduction by YahyaZoka. Tehran: International Women's Association of Iran.
Khayyam Nishabouri, O. (1978). Nowrooz Name. By the efforts of Ali Hasuri. Tehran: Tahori Publications.[In Persian]
Kokh, H. (2006). From the language of Darius. Translated by Parviz Rajabi. Tehran: Karang Publishing House.[In Persian]
Lukonin, V. G. (1971). Sassanid Iranian civilization. Translated by Enayat-Ollah Reza. Tehran: Book translation and publishing company.[In Persian]
Majidzadeh, Y. (1991). History and civilization of Elam. Tehran: Academic Publishing Center.[In Persian]
Malekzadeh(Bayani), M. (1984). Seal date in Iran. second edition. Tehran: Yazdan Publications.[In Persian]
Mashkour, M. J. (1998). Summary of religions in the history of major religions. 6th edition. Tehran: Shargh Publications.[In Persian]
-----. (1999). Name-Bastan. by effort Saeed Mirmohammadsadegh and Nadera Jalali. Tehran: Research Institute of Humanities and Cultural Studies.[In Persian]
Pour Bahman, F. (2011). Clothing in ancient Iran. Translated by Hajar Zia Sigaroudi. Tehran: Amir Kabir.[In Persian]
Poor Dawood, I. (1929). Yashtha (v. 1). By the efforts of BahramFarhvashi. Third edition. Tehran: University of Tehran Press (published by Iranian Zoroastrian Association of Bombay and Iran League.[In Persian]
-----.  (1931) A fragment of Avesta. BombEy: Publications of the Iranian Zoroastrians Association of Bombey and the Iran League. [In Persian]
Raees Al-Sadat, T.  & Dadbakhsh, M. (2018) Studying Zoroastrian Mourning Ceremonies and Customs in Ancient Iran, MarefatAdyan,10th year, number 4 (consecutive 40).[In Persian]
Shahbazi, A. Sh. (2004). Clothing in Iran's land, from the series of articles in IranicaEncyclopaedia. Under the supervision of EhsanYarshater. Translation of Peyman Mateen. Tehran: Amir kabir.[In Persian]
Shahrestani, M. (1982). Explanation of the world (Al MelalvaAlnehal) )v. 1). Translated by Mustafa bin Khaleq dad Hashemi. Edited by Mohammad Reza Jalali Naini. Third edition. Tehran: Iqbal Publishing House.[In Persian]
Welch, S. C. (1996). Persian Painting. New York: George Braziller
Xenephon. (2009). The life of Cyrus. Translated by Abolhassan Tahami. Tehran: Negah publishing house.[In Persian]
Zia pour, J. (1964) Ancient Iranian clothing from the earliest times to the end of the Sasanian Empire, Tehran: Iran's Fine Arts Publications.[In Persian]
-----. (1968) Iranian women's clothing. From the earliest times to the beginning of the Pahlavi dynasty, Tehran: Publications of the Ministry of Culture and Arts.[In Persian]
-----.  (without date) Achaemenid and Madi clothing in Persepolis, Tehran: Publications of the Ministry of Culture and Arts.[In Persian]
Zoka, Y. (1963). Persian clothes in the Achaemenid period. Journal of Art and People, 2 (15), 6-13.[In Persian]
-----. (2012). Koroush-Name .Translated by Reza Mashayikhi. Tehran: Scientific and Cultural Publications.[In Persian]
-----. (1964) Persian clothes in the Achaemenid period, Art and People Magazine, 2 (18), 9-16.[In Persian]
URL1: https://itto.org/iran/attraction/anubanini-rock-relief-sarpol-zahab
URL2: https://www.zarathustra-verein.de
URL3: https://zoroastrian.de

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار