تحلیل ساختار طرح و نقش قالیچه‌های عشایری استان خراسان جنوبی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی تحلیلی هنر اسلامی، گروه پژوهش هنر، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران

2 دانشیار، دانشکده فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

3 مربی، گروه فرش، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

استان خراسان جنوبی به عنوان یکی از مراکز مهم تولید قالیچه‌های عشایری ایران به شمار می‌رود. قالیچه‌های عشایری این استان عموما توسط ایلات بلوچ و عرب ساکن در جغرافیای این استان بافته می‌شوند. مساله اصلی پژوهش حاضر، تحولات سریع روی داده در شیوه زندگی عشایر و فراموشی طرح‌ها و نقوش سنتی و اصیل قالیچه‌های عشایری بافت این استان است. بر این اساس سوالات پژوهش نیز شامل 1- ساختارهای طراحی رایج در قالیچه‌های عشایری استان خراسان جنوبی کدامند؟ 2-نقش‌مایه‌های رایج در قالیچه‌های عشایری استان خراسان جنوبی کدامند؟ هدف از تحقیق شناسایی و مستندسازی ساختار طراحی و تنوع نقوش قالیچه‌های عشایری بافت استان خراسان جنوبی است. بدین منظور با انجام مطالعات میدانی تعداد 16 نمونه از قالی‌های اصیل عشایری بافت استان خراسان جنوبی بر اساس جغرافیای تولید آن‌ها شناسایی و به شیوه توصیفی-تحلیلی و به روش استقرایی در راستای سوالات پژوهش مورد تحلیل واقع شدند. نتایج نشان دادند، حوزه‌های تولید قالی داخل استان دارای ساختارهای متنوعی از جمله لچک‌ترنجی، تصویری، درختی، محرابی، ترنج‌دار، واگیره‌ای و لچک‌دار هستند. نقشمایه‌های رایج در قالیچه‌های عشایری استان نیز شامل، گل ابر، فتح اللهی، مرغی، طاووس، لچک‌دار گوشه سفید، گل کشمیری، مددخانی، دو گل، چپات‌اشتر، بازوبندی، گلدانی، گل کاشان، کاج، پرجلکی هستند. بیشترین فضای مورد استفاده در نقش‌پردازی قالیچه‌ها اختصاص به نقوش انتزاعی و شکسته برگرفته از محیط پیرامون دارد.‌ با توجه به نوع سبک زندگی استفاده از نقوش گیاهی منطقه مانند انواع گل، بته، نقوش حیوانی مانند بز، شتر، مرغ، اسب و انواع نقوش انتزاعی برگرفته از اشیا پیرامون محیط زندگی در قالیچه‌ها مشاهده می‌شود. 0

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Design Structures and Motifs of Nomadic Rugs in South Khorasan Province

نویسندگان [English]

  • Farnoosh Rahmani 1
  • Ali Vand Shoari 2
  • Abdollah Mirzaei 2
  • vahideh hesami 3
1 PhD student of comparative and analytical history of Islamic art, Department of Art Research, Al-Zahra University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Carpet Faculty, Tabriz University of Islamic Arts, Tabriz, Iran
3 Instructor, Carpet Department, Birjand University, Birjand, Iran
چکیده [English]

South Khorasan province is considered one of the important centers of making nomadic rugs in Iran. Nomadic rugs from this province are generally woven by the Baluch and Arab people living in this province. The main problem of the current research is the rapid changes in the lifestyle of the nomads and the forgetting the original and traditional designs and motifs of the woven nomadic rugs in the province. Based on this, the research questions include 1- What are the common design structures in the nomadic rugs of South Khorasan? 2- What are the common motifs in nomadic rugs in South Khorasan? The purpose of the research is to identify and document the design structure and variety of nomadic rugs woven in South Khorasan province. Therefore, carrying out field studies and based on their production geography, 16 samples of authentic nomadic rugs woven in this province were identified and analyzed in a descriptive-analytical and inductive method. The results showed that the rugs production areas in the province use various structures including medallion design – Corner, pictorial, tree, Prayer-nich, Medallion, fringed and corner. The common motifs in the nomadic rugs of the province include Cloud flower, Fathollahi, birdMarghi, Peacock, White Corner, gaillardia, Maddkhani, two-flower, Chapat-Ashtar, Bazubandi, Guldani (flower vase), Kashani, pine, Parjelki. Most of the space used in the patterning of carpets is dedicated to abstract and broken motifs taken from the surrounding environment. According to the type of lifestyle, the use of regional plant patterns such as flowers, plants, animal patterns such as goats, camels, chickens, horses, and abstract patterns taken from objects around the living environment can be seen in carpets.

کلیدواژه‌ها [English]

  • design structure
  • motif
  • nomadic rug
  • South Khorasan
  • Baluch nomads