آسیب‌شناسی بازاری‌شدن قالی‌های عشایری استان فارس با تأکید بر الیاف مصرفی

نوع مقاله : علمی -ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری هنر اسلامی، گروه صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار، گروه فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران(نویسنده مسئول)

چکیده

قالی‌‏های عشایری استان فارس به‌‏عنوان یکی از تولیدات عشایری مهم ایران، نمودی از هویت، فرهنگ، آداب‌‏ و‌‏ رسوم و هنرهای بومی و کاربردی این عشایر هستند. در سال‌‏های گذشته، نفوذ سلیقه و معیارهای جامعهٔ بازار در فرایند تولید قالی‌‏های عشایری فارس تأثیرات قابل‌‏توجهی داشته‌است. مسئله اصلی پژوهش حاضر، دور‌شدن قالی‌‏های عشایری فارس از شاخصه‌‏های فرهنگی و بومی خویش تحت‌‏تأثیر جامعهٔ ‌‏بازار بوده و هدف از پژوهش، شناخت عوامل زمینه‌‏ساز تغییرات هویتی و فرهنگی در مؤلفه‌‏های فنی قالی‌‏های عشایری فارس است. سؤال اصلی پژوهش معطوف به شناسایی تبعات بازاری‌شدن در الیاف مصرفی قالی‌‏های عشایری فارس است. پژوهش به‌لحاظ روش برخورد با داده‌‏ها از نوع کیفی است که با استفاده از داده‌‏های حاصل از منابع کتابخانه‌‏ای و مصاحبه‌‏های کیفی با مطلعین کلیدی، به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از اندیشه‌های انتقادی مکتب فرانکفورت به انجام رسیده‌است. جامعهٔ آماری تحقیق شامل ۵0 نمونه از قالی‌‏های بافته‌شده در جغرافیای عشایری استان فارس است که به شیوهٔ هدفمند و با نمونه‌‏گیری حداکثریِ در دسترس، انتخاب و در راستای سوالات تحقیق موردمطالعه واقع شدند. نتایج نشان می‌دهند در چند دههٔ ‌‏اخیر یکجانشینی عشایر، تغییر در سبک ‌‏زندگی، نفوذ مظاهر زندگی ماشینی و مهم‌‏تر از همه تولید قالی به قصد عرضه در بازار، باعث شده ابعاد فنی و الیاف مصرفی قالی‌‏های عشایری فارس دچار تغییرات اساسی شوند. تداوم و تثبیت این تغییرات موجب انحراف از مبانی هویتی ‏و شناخته‌شدهٔ قالی‌‏های عشایری فارس شده‌است. مصادیق بازاری‌شدن قالی‌‏های عشایری فارس عبارتند از: تولید ‌‏قالی با الیاف‌‏ صنعتی و ماشینی، اولویت‌دادن به سلیقهٔ مخاطب و تغییر در الیاف مصرفی، ازبین‌رفتن هویت بومی و فرهنگی قالی‌‏های اصیل عشایر، که به یکسان‌‏سازی مبانی هویتی و کم‌‏رنگ‌شدن مزیت‌‏های جغرافیایی و فرهنگی قالی‌‏های عشایری و تبدیل آن‌‏ها به کالاهای بازاری منجر شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Pathology of Fars’s Nomadic Carpet Production with an Emphasis on Consumed Fibers

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Bagherizadeh 1
  • Abdullah Mirzaei 2
1 PhD Student of Islamic Art, Handicrafts Department, Isfahan Art University, Isfahan, Iran
2 Associate Professor, Carpet Department, Islamic Art University of Tabriz, Tabriz, Iran. (Corresponding Author)
چکیده [English]

Introduction
Developing the culture of using indigenous arts can reproduce cultural concepts and have an aesthetic impact on people's lives. The creation and consumption of indigenous artworks depict artistic identity and cultural legacy. That is why carpet production is the most important nomadic art for sustaining authenticity, local culture, and customs in some areas. The craft of carpet weaving in each region of Iran is a part of cultural heritage and ancestral and traditional culture. Fars’s nomadic carpets are among Iran's most important nomadic items, representing nomads' identity, culture, and indigenous, practical arts. In recent years, the influence of market’s tastes and standards has had a considerable impact on Fars’s nomadic carpet-production process. The main concern in this study is the separation of Fars’s nomadic carpets from their cultural and indigenous characteristics as a result of market situation, and its main objective is to identify the factors affecting the persona and cultural changes in the consumed fibers of these nomadic carpets. 
Research Method
The present study used a descriptive-analytical approach. The information gathered through library sources and qualitative interviews with key informants. The research's statistical population consists of 50 carpet samples woven in the nomadic geography of Fars province. These carpets were picked in a targeted manner with maximum available sampling and investigated by the research topics. The planned selection of samples was motivated by the desire to observe the effects of marketing elements on the raw materials of carpets. The specimens were chosen according to comprehensive field investigations conducted in Fars province at carpet-weaving workshops, nomadic carpet weaving sites, and carpet sales markets. Qualitative research interviews were carried out with key respondents and Persian nomadic carpet experts. The research's statistical population comprised the carpets made based on the market's taste, criteria, and order. The provision of consumed fibers was also determined based on the employer's and producer's tastes.
Research Findings
In the present research the critical approach of the Frankfurt school was used to focus on the marketing of Fars’s nomadic carpets and investigate its submission to consumers' needs and to the requirements of mass production in choosing the type and quality of consumables for carpets. To this end, marketization was discussed. The impact of power and industrial society on the creation of nomadic carpets was researched and identified using a critical theory method. With the forced relocation of nomads in recent decades, carpet weaving seems to become an economic necessity for the nomads. To increase their profits and incomes, nomad carpet manufacturers have taken on a new shape aimed at commercial production. The nomadic productions were affected by factors such as the capitalist system, the spread of consumerism, the commercialization of nomadic products, and the connection to the city. These situations caused the nomads to prioritize the taste of audience the needs of market. Thus, the carpet texture began to adopt a new style. With changes in the nomads' lifestyle in the form of settlement and neighborhoods with cities as well as with the influence of industrial, market, and commercial factors, significant results emerged in the elements and components of the region's nomadic carpet products. To earn money, weavers ultimately shifted to producing carpets oriented towards client’s preferences and market-friendly criteria. This shift led to the commercialization of nomadic handicrafts. With the settlement of the nomads and the low cost of ready-made factory and machine skeins, they swiftly replaced industrial fibers with hand-spun wool. In recent decades, nomadic weavers have frequently produced carpets from industrial wool. Among the issues that caused the introduction of industrial fibers into nomadic carpet weaving, one can name the difficulty of acquiring hand-spun wool (which was typically involved a lot of cost and work for the nomads). He emphasized the duration of the spinning process as well as the impact of industrial and urban society components on nomadic carpet production. The nomad weavers employed cotton Beam yarn in the creation of carpets. The alteration in nomadic carpet manufacturing methods was resulted as an outcome of the nomads' interaction with the urban setting, their monitoring of urban productions, and the preferences of their producers. Silk thread is commonly utilized in the weaving of nomadic carpets. Silk carpet manufacture is seen as a major source of revenue among households in the countryside. Most of it is produced for the market rather than for personal consumption. According to what is expected, economic factors influence the choice of carpets and the incomes of countryside weavers.
Conclusion
Merchandising the products of Fars’s nomadic carpets had severe implications. The use of automated fibers, as a blend of different types of silk fibers and low-quality wool tanned, was to meet the market's demands for delicate, exquisite, and skillfully woven carpets. The weavers of these carpets eschewed traditional production processes. It created carpets with a nicely woven and marketable pattern. Such alterations in carpet technical components were raised as a result of nomadic carpet commercialization and marketing. With the entrance of technology through spinning factories and the manufacture of industrial fibers into the domain of nomadic carpet weaving, the convenience of using factory fibers and machine fibers instead of hand-spun threads boosted the weaver's speed. Weavers were less likely to employ natural fibers and hand-spun yarns due to the time-consuming process of spinning and the difficulty in preparing hand-spun wool, mostly connected with tremendous expense and issues for nomads. As expected, producers adopted and utilized factory fibers to speed up the carpet weaving process, complete the carpet, collect wages, and take orders. Such developments in the technical components of Fars’s nomadic carpets are the result of industrial society and the commercialization of nomadic carpets, which, in turn, have diminished carpet quality. The capitalist structure, with the support of the field of culture, attempts to degrade cultural and creative products to the status of commodities, producing them simply for distribution and capital acquisition. When the capitalist system transforms everything into products, artworks with different cultural backgrounds and features are not excluded from the commodification and marketization process. As a result, in the realm where everything under market logic is considered a commodity, areas such as indigenous regional arts, and nomadic carpet products derive their cultural identity and artistic components from being given and considered commodities for consumption.

کلیدواژه‌ها [English]

  • nomadic carpets
  • Fars province
  • fibers
  • marketing
  • cultural studies
 ابراهیمی مینق، جعفر، امیری، محمد، و عامری، مهدی. (1387). مکتب فرانکفورت و نظریه انتقادی (آراء و نظریه‌ها). پژوهش‌نامه علوم اجتماعی، ۴ (2)، ۶۵-۸۶.
احمدی‌‏فرد، الهام، و کرمی‌‏ دهکردی، اسماعیل. (۱۳۹۵). دسترسی بافندگان فرش روستایی به نقشه فرش ابریشمی: مطالعه ‌‏موردی در شهرستان زنجان. دوفصلنامه گلجام، 12 (29)، ۱۱۹-۱۴۰.  dor: 20.1001.1.20082738.1395.12.29.6.3
افروغ، محمد. (1394). اقتصاد خلاق و کارآفرینی بومی هنر در دستبافته‌های عشایری(قشقایی). همایش ملی فرش دستباف خراسان جنوبی دانشگاه بیرجند.
افروغ، محمد، و قشقایی‌‏فر، فتحعلی. (1397). پژوهشی در انواع فنون بافت دست‌‏بافته‌‏های قشقایی. دانش‌‏های بومی ایران، ۵ (10)، 1۵1-18۵.  doi: 10.22054/qjik.2019.37184.1126‌
دانشگر، احمد. (13۷۶). فرهنگ جامع فرش یادواره (دانشنامه ایران). تهران: انتشارات یادواره اسدی.
رحمانی، اشکان، و مقنی‌‏پور، مجیدرضا. (1398). بررسی وضعیت قالی‌‏بافی شهرستان فیروزآباد در ده سال اخیر با تأکید بر تحولات شیوه‌‏های انتقال طرح و نقش بر روی قالی. دوفصلنامه گلجام، 1۵ (3۵)، ۵-23. dor: 20.1001.1.20082738.1398.15.35.9.9
رحمانی، اشکان، و آشوری، محمد. (13۸۵). بررسی تکنیک بافت دستبافت‌‏های عشایر فارس بافته‌‏های منسوخ شده. دوفصلنامه گلجام، 2 (4-5)، ۷۵-۸۶.
سجودی، فرزان، و تاکی، شادی. (1392). گبه‌‏های سفارشی، پدیده‌‏ای چند فرهنگی. جامعه‌‏‌شناسی هنر و ادبیات، ۵ (10)، ۲۰۵-۲۲۰. doi: 10.22059/jsal.2013.51460
قانی، افسانه. (1390). نقش‌‏مایه طاووس در دست‌‏بافته‌‏های گلیمی اقوام شاهسون و قشقایی. دوفصلنامه گلجام، 7 (20)، 7-20.   dor: 20.1001.1.20082738.1390.7.20.2.6
کفشچیان‌‏مقدم، اصغر، شایگان‌‏فر، نادر، و باقری‌‌‏لری، محمدرضا. (1397). اثر‌‏ هنری به‌‏مثابه کالای هنری در مواجهه با امر ‌‏تکنولوژیک. فصلنامه هنرهای‌‏زیبا-هنرهای تجسمی، 23 (۴): 21-28.  doi: 10.22059/jfava.2017.220092.665560
کمالی دولت‌‏آبادی، مهدی. (1379). تحقیق پیرامون آسیب‌‏های وارده از مصرف الیاف مصنوعی در فرش دستباف (با تأکید بر چله) تهران و آذربایجان شرقی. طرح پژوهشی، مرکز ملی فرش ایران.
کیانی، منوچهر. (1377). کوچ با عشق شقایق. شیراز: انتشارات کیان نشر.
مصلح، علی‌‏اصغر، و گل‌‏یار، لیلا. (1388). نظریه ‌‏انتقادی فرانکفورت و نقد فرهنگ جدید. پژوهش‌‏های فلسفی (نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز)، ۵۲ (21۴)، 13۶-1۴8.
میرزایی، عبداله. (139۵). ساخت‌‏یابی عوامل مؤثر در شکل‌‏گیری مؤلفه‌‏های سبکی قالی‌‏های معاصر تبریز (رساله دکتری منتشرنشده). دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.
-----. (1398). تأثیر جهانی‌شدن بر مؤلفه‌‏های هویتی قالی‌‏های معاصر تبریز. باغ نظر، 1۶ (72)، 33-۴۰.  doi: 10.22034/bagh.2019.87460
References
Ahmadifard, E., & Karamidehkordi, E. (2016) Rural Carpet Weavers’ Access to Silk Carpet Designs: A Case Study in the Zanjan Township. Goljaam, 12 (29), 119-140. dor: 20.1001.1.20082738.1395.12.29.6.3. [In Persian].
Afrough, M. (2015). Creative economy and native entrepreneurship of art in nomadic (Qashqai) handwovens with an emphasis on Qashqai carpets. South KhorasanHandwoven Carpet National Conference (Birjand University.[In Persian].
Afrough, M., &Ghashghaeifr, F. (2018). Research in types of weave techniques Qashqai woven.Indigenous knowledge, 5 (10), 185-151. doi: 10.22054/qjik.2019.37184.1126.­[In Persian].
Bagherilori, M., Shayganfar, N., & Kafshchian Moghadam, A. (2018). Art as commodity in the face of the technological work. Journal of fine arts: visual arts, 23 (4), 28-21. doi: 10.22059/jfava.2017.220092.665560. [In Persian].
Ebrahimi Minq, J., Amiri, M., &Amiri, M. (2009). Frankfurt School and Critical Theory (opinions and theories). Journal of Sociological Researches. Journal of Sociological Researches, 1 (4), 65-86. [In Persian].
Ghani, A. (2012). Peacock Motifs on Hand-woven Kilims of Qashqai and Shahsavan Tribes. Goljaam, 7 (20), 7-20. dor:20.1001.1.20082738.1390.7.20.2.6. [In Persian].
KamaliDolatabadi, M. (2000). Research on the damage caused by the consumption of synthetic fibers in hand-woven carpets (with emphasis on cheleh) in Tehran and East Azerbaijan.Research project, National Carpet Center of Iran. [In Persian].
Kayany, M. (1998). Departing for the love of anemone art in qashgai tribe. Shiraz: Kian Publications.[In Persian].
Mirzaei, A. (2019). Effect of Globalization on Identity Components of Contemporary Rugs of Tabriz.Journal of Bagh-e Nazar, 16 (72), 40-33. doi: 10.22034/bagh.2019.87460. [In Persian].
——. (2016).Finding effective factors in the formation of stylistic components of contemporary carpets of Tabriz. Doctoral dissertation, Islamic Art University Tabriz. [In Persian].
Mosleh, AA., & Golyar, l. (2010). Frankfurt School's critical theory and a critique of modern culture. Journal of Philosophical Investigations, 52 (214), 135-148.[In Persian].
Sojoodi, F., &Taki, Sh. (2013). Ordered Gabbehs; A Multicultural Text. Sociology of Art and Literature, 5 (2), 220-205. doi: 10.22059/jsal.2013.51460. [In Persian].
Rahmani,A,.&Ashoori, M. T. (2007). A Study of Weaving Techniques in Fars Tribes Woven Artifacts. Goljaam, 2 (4 & 5), 75-86. [In Persian].
Rahmani, A,. &Moghanipour, M. R. (2019). The Study of the Status of Carpet weaving in Firoozabad City in the Last Ten Years; Emphasizing the Changes in the Way of Design and Motifs Transfer on Carpet. Goljaam,15 (35), 5-23. dor: 20.1001.1.20082738.1398.15.35.9.9. [In Persian].