بازشناسی سفال زرین‌فام سده‌های سوم و چهارم هجری از سفالینه‌های تقلیدی زرین‌فام

نویسنده

کارشناس ارشد هنر اسلامی.

چکیده

زرین‌فام، یکی از تکنیک‌های تزیینی ابداعی در دوران اسلامی است. تکنیک تقلیدی زرین‌فام، حاصل تلاش بعضی سفالگران جهت تقلید ویژگی‌های بصری زرین‌فام‌های اولیه می‌باشد. این دو تکنیک، در شیوۀ تولید با یکدیگر متفاوت هستند اما از لحاظ مشخصات ظاهری آثار از جمله رنگ، نقش و در برخی موارد فرم، شباهت‌های بسیاری دارند. این مشابهت‌ها، موجب گردیده تا در مواردی، سفالینه‌های تقلیدی زرین‌فام به اشتباه به عنوان تولیدات اولیۀ زرین‌فام معرفی گردند. این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی به انجام رسیده است، در شناسایی ویژگی‌های هر دو شیوۀ مذکور و رفع این اشتباهات تلاش می‌کند. برای گردآوری اطلاعات این تحقیق از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است و نتایج آن نشان می‌دهد سفالینه‌های تقلیدی زرین‌فام، نتیجۀ تمایل و گرایش هنرمندان نیشابوری به تولید آثاری مشابه با سفال‌های زرین‌فام دورۀ عباسیان می‌باشد که به دلیل عدم دسترسی به دانش تولید زرین‌فام، به شیوه‌ای متفاوت انجام پذیرفته است. در ابتدای امر، سفالگران، در تقلید کامل از ویژگی‌های ظاهری نمونه‌های زرین‌فام اولیه کوشش نمودند اما به مرور، از تشابهات میان آثار کم شد و تقلید، به فن و رنگ تولیدات محدود گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Recognition of Lustered Pottery of the 3rd and 4th Centuries AH/AD 9th and 10th Centuries from the Imitated Ones

نویسنده [English]

  • Zahrā Inānlu Moqaddam
چکیده [English]

Luster is an innovative decorative technique applied in the Islamic era. The imitative technique of luster glaze is the result of efforts of some potters to imitate the visual features of the earlier luster. The two techniques differ in their production methods, but have many similarities in terms of physical characteristics of the works, including color, pattern, and in some cases, form. Such similarities have led to misrepresentation of luster imitated pottery in some cases with the eralier products of this kind. This descriptive-analytical study tries to identify the characteristics of both methods and to correct misconceptions. To collect the information for the research, library method has been applied and the results show that luster imitated pottery was the result of the desire and tendency of Nishapur artists towards producing works similar to lustered pottery of the Abbasid period, however done in different ways due to the lack of access to luster production knowledge. At the beginning, potters tried to fully imitate the appearance of the original luster samples, but similarities between the works diminished over time and the imitation became limited to technique and color of the products.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Pottery
  • Lustre
  • Imitation
  • Early Lustre
  • Nishapur
  • Abbasid Period
 
پوپ، آرتور اپهام، و فیلیس اکرمن. 1387. سیری در هنر ایران از دوران پیش از اسلام تا امروز. ج.4، سفالگری، خوشنویسی و کتیبه‌آرایی. ترجمۀ نجف دریابندری [و دیگران]. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
توحیدی، فائق. 1387. فن و هنر سفالگری. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
فهروری، گزا. 1388. سفالگری جهان اسلام در موزه طارق رجب کویت، ترجمۀ مهناز شایسته‌فر. تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
کیانی، محمدیوسف. 1357. سفال ایرانی. مجموعۀ نخست‌وزیری. تهران: انتشارات نخست‌وزیری.
کیانی، محمدیوسف، و فاطمه کریمی. 1364. هنر سفالگری دورۀ اسلامی ایران. تهران: مرکز باستان‌شناسی.
گروبه، ارنست. ج. 1384. مجموعه هنر اسلامی. ج. 7، سفال اسلامی. ترجمۀ فرناز حایری. تهران: کارنگ.
مسعود، ابراهیم. 1376. دائره‌المعارف سرامیک. شیراز: نوید شیراز.  
واتسون، الیور. 1382. سفال زرین‌فام ایرانی. ترجمۀ شکوه ذاکری. تهران: سروش.
ویلسون، ج. کریستی. 1367. تاریخ صنایع ایران. ترجمۀ عبدااله فریار. تهران: فرهنگسرا.
ویلسن آلن، جیمز. 1387. سفالگری در خاورمیانه از آغاز تا دوران ایلخانی در موزه آشمولین آکسفورد. ترجمۀ مهناز شایسته‌فر. تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
ویلسن آلن، جیمز. 1383. سفالگری اسلامی. ترجمۀ مهناز شایسته‌فر. تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
هژبری، احسان، و عباس اکبری. 1393. «بررسی تکنیک لعاب پاشیده در سفالینه­های ایران و چین.» دوفصلنامه هنرهای کاربردی. ش. 4: 5-14.
Caiger-Smith, A. 1985. Luster pottery: Technique, Tradition and Innovation in Islamic and the Western World . London: Faber & Faber.
Fehervari, Geza. 2000. Ceramics of the Islamic World in the Tareq Rajab Museum. London : I.B. Tauris.
Mason, Robert. 2004. Shine like the Sun: Lustre-Painted and Associated Pottery from the Medieval Middle East. Mazda Publishers in Association with Royal Ontario Museum.
Pancaroglu, Oya. 2007. Perpetual Glory: Medieval Islamic Ceramic from the Harvey B. Plotnick Collection. New Haven and London: The Art Institute of Chicago Yale University Press.
Watson, Oliver. 2004. Ceramic from Islamic Lands. New York: Thames & Hudson.
jameelcentre.ashmolean.org                                                    
www.christies.com
www.fitzmuseum.cam.ac.uk                                
www.wikipedia.com