بررسی تطبیقی طرح، نقش و رنگ در قالی کلاردشت با قالی کُردی سِنِه

نویسندگان

1 استادیار، گروه هنر، دانشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد.

2 کارشناس ارشد پژوهش هنر.

چکیده

کتاب حدود العالم در قرن سوم ه.ق، اولین منبعی است که به بافت فرش در طبرستان اشاره می‌کند. سندی تصویری از قالی طبری در دست نیست، اما قدیمی‌ترین فرشی که در محدودۀ طبرستان بافته می‌شود، قالی کلاردشت است. چهار نظریه برای شکل‌گیری قالی کلاردشت وجود دارد. برخی آن را همان قالی طبری حدود العالم دانسته‌اند. برخی دیگر، زمینۀ شکل‌گیری این قالی را مهاجرت اقوام کُرد به منطقه و در قرن سیزدهم ه.ق دانسته و آن را فارغ از قالی طبری می‌دانند. نظریۀ میانه‌ای نیز وجود دارد که معتقد است قالی طبری، تحت تأثیر قالی کردی قرار گرفته و آنچه امروزه از قالی کلاردشت مشاهده می‌شود، قالی کردی است که اصالت‌هایی از قالی طبری سده‌های ابتدایی اسلامی را با خود به همراه دارد. آخرین نظریه در این خصوص، خاستگاه فرش کلاردشت را در امتزاج فرهنگ‌های متفاوت بافت مناطق غربی ایران معرفی می‌کند که به همراه مهاجرین به کلاردشت آورده شده است. بنابراین، این تحقیق برای بررسی نظریات ذکر شده به این پرسش پرداخته است که تطابق طرح، نقش و رنگ در قالی کلاردشت با قالی کردی سِنه چه میزان است؟ تا از این طریق بتواند خاستگاه احتمالی قالی کلاردشت را شناسایی نماید. جهت حصول به پاسخ این پرسش، از روشی تطبیقی با رویکردی توصیفی– تحلیلی مبتنی بر جمع‌آوری نمونه‌های میدانی در حوزۀ کلاردشت و مقایسۀ آن با نمونه‌های اصیل قالی سنه در منابع کتابخانه‌ای استفاده شد. این مطالعه نشان می‌دهد که ساختار کلی طرح و نقشۀ فرش‌های کلاردشت با فرش سنه مشابهت دارند. ضمن این که برخی از نقش‌مایه‌های فرش کلاردشت و سنه نیز با یکدیگر مشابه و یکسان هستند. هم‌چنین این دو قالی از نظر تعداد حاشیه، ساختار قرینگی نقشه، چیدمان نقش‌مایه‌ها و تعداد رنگ‌های به‌ کار رفته در متن و حاشیه، شباهت‌های قابل توجهی با یکدیگر دارند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Design, Pattern and Color in Kelardasht Carpet with Senneh Carpet

نویسندگان [English]

  • S. Ali Mojābi 1
  • Sārā Jamshidi 2
1
2
چکیده [English]

Hodud al-Ālam (Boundaries of the World), a geography book from the 3rd century AH/ AD 9th century is the first source that refers to the act of weaving carpets in Tabarestan, northern Iran. This book regards the Tabari carpet as a product of that region to the court of the Abbasid caliphs; however the oldest carpet of Tabarestan known is the Kelardasht carpet. There are four theories about the formation of Kelardasht carpet. Some consider it as the Tabari carpet mentioned in Hodud al-Ālam. Others consider the formation of this carpet as a result of migration of Kurdish tribes to the region in the 13th century AH/ AD 19th century, hence being independent of the Tabari carpet. There is still another theory suggesting that Tabari carpets have been influenced by Kurdish ones and what observed today is the Kurdish carpet with an origin of Tabari carpets of the early Islamic centuries. The last theory in this regard introduces the origin of Kelardasht carpet as a blend of different cultures of the western regions of Iran brought to Kelardasht through the immigrants. Accordingly, this research is conducted to examine the mentioned theories and to question how much the designs, motifs and colors in Kelardasht carpet match with the Senneh Kurdish carpet? Adopting a comparative and analytical-descriptive methodology, the present article seeks to answer the abovementioned question on the basis of field study in Kelardasht carpet, and to make a comparison of which with the original samples of the Senneh carpet on the basis of library sources. The purpose of this study is to compare the design and structure of Kelardasht carpet with Senneh carpet. The study shows that the general structure and design of Kelardasht carpets are similar to those of the Senneh carpets. Incidentally, some of the designs of Kelardasht and Senneh carpets are similar to each other as well. These two carpets have significant similarities in terms of number of margins, symmetrical structure, arrangement of motifs and number of colors used on the main surface and margins.

کلیدواژه‌ها [English]

  • design
  • Motif
  • Color
  • Kelardasht Carpet
  • Senneh Carpet
 
اشنبرز، اریک. 1374. قالی و قالیچه‌های شهری و روستایی ایران. ترجمۀ مهشید تولایی و محمدرضا نصیری، تهران: فرهنگسرا (یساولی).
جمالی، سمانه سادات. 1397. قالی کلاردشت. تهران: رسانش نوین.
حصوری، علی. 1371. فرش سیستان. تهران: فرهنگان.
رحیمی، مسعود. 1376. بافنده کرد نقاش ذهن خویش. تهران: سازمان میراث فرهنگی.
ژوله، تورج. 1379. «مراحل تحول دارهای قالی‌بافی با تاکید بر نامگذاری علمی.» نشریۀ کتاب ماه هنر.  ش. (23 و 24): 50- 55.
-----. 1381. پژوهشی در فرش ایران. تهران: انتشارات یساولی.
سمیع‌زاده، مریم. 1379. «فرش کلاردشت.» فصلنامه فرش. ش. 17: 42-45.
شناخت نمونه‌هایی از فرش ایران. 1363. ج. 1. تهران: شرکت سهامی فرش ایران.
صور اسرافیل، شیرین، و تورج ژوله. 1378. آشنایی با طرح­های فرش ایران و جهان (2). تهران: موسسه فرهنگی و هنری شقایق روستا.
صوراسرافیل، شیرین. 1386. فرشهای کردی 1(کردستان). تهران: نشر تاریخ ایران.
کاووسی محقق، فاطمه. 1383. «زیبایی بر تار و پود قالی، یادگار دستان هنرمند قالی‌باف.» روزنامه همولایتی. ش. 15: 7.
مجابی، سید علی. 1387. «جغرافیای بافت و طرح و نقش فرش کلاردشت.» در مجموعه مقالات هفته پژوهش 1386، 492-518. اصفهان: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد.
 مجابی، سید علی، سید بشیر عابدینی، و زهرا فنایی. 1386. «طبقه‌بندی طرح‌ها و نقش‌مایه‌های فرش کلاردشت.» فصلنامه علمی پژوهشی گلجام. ش. 8 : 23-42.
نصیری، محمدجواد. 1389. افسانه جاویدان فرش ایران. تهران: فرهنگسرای میردشتی.
Ford, P.R.J. 1997. Oriental Carpet Design: A Guide to Traditional Motifs, Patterns and Symbols with over 800 illustrations 400 in colour. London: Thames and Hudson.