محمد بن ابی الحسن المقری، سفالگری متبحر اما ناشناس

نوع مقاله : علمی -ترویجی

نویسنده

دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی، دانشکده معماری و هنر دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

از میان شیوه‌ها و فنون به‌کاررفته در تزیین سفالینه‌ها، زرین‌فام، زیباترین و باشکوه‌ترین روش‌ بوده ‌است. در سده‌های ششم و هفتم هجری، کاشان یکی از مراکز اصلی تولید سفال زرین‌فام شناخته می‌شد و آثار فاخر تولیدشده در این شهر، هم‌اکنون زینت‌بخش بسیاری از موزه‌ها و مجموعه‌های ایران و جهان است. با بررسی آثار رقم‌دار شناخته‌شده از سفالگران و کاشی‌سازان کاشانی در سده‌های ششم و هفتم هجری، با سلسله‌ای از روابط خانوادگی مواجه می‌شویم که گویای انتقال سینه‌به‌سینۀ این هنر است. از خاندان‌ها و هنرمندان مشهوری که در زمینۀ هنر زرین‌فام سبک کاشان فعالیت داشته‌اند، خانواده‌های ابوطاهر، ابوزید و الحسینی نام برده شده‌اند و محققان و پژوهشگران متعدد، در مورد آن‌ها قلم‌فرسایی‌ کرده‌اند. محمد بن ابی الحسن المقری، یکی از هنرمندان سبک زرین‌فام کاشان با شش اثر رقم‌دار است. پژوهش حاضر مبتنی بر روش توصیفی‌تحلیلی است و با بهره‌گیری از منابع و اسناد کتابخانه‌ای انجام شده‌ و هدف آن، معرفی و شناسایی ویژگی‌های آثار رقم‌دار المقری است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که المقری از هنرمندان سفالگر در آن عصر بوده و انتساب عناوین دیگر همچون حامی هنرمند به وی، بی‌پایه و اساس است. همچنین به‌دلیل شیوۀ خاص وی در تلفیق تکنیک مینایی و زرین‌فام، یکی از هنرمندان بی‌همتا در زمانۀ خود بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Muhammad ibn Abi al-Hassan al-Maqri, a Great but Unknown Potter

نویسنده [English]

  • Hasan Rayat Moghadam Arani
MA Student of Islamic Art, Architecture and Art Faculty, University of Kashan, Kashan, Iran.
چکیده [English]

 
Among the methods and techniques used in decorating pottery wares, luster-glaze was one of the most beautiful and magnificent ones. In the 6th and 7th AH/ AD 12th and 13th centuries, Kashan was known as a main center for the production of luster-glazed pottery. The magnificent works produced in this city are now preserved in many museums and collections. Examining the well-known signed works of Kashan ceramists in these centuries, we come across a series of family relationships that indicate the transmission of this art from one generation to the next. Famous families and artists who had been active in the field of Kashan luster-glaze technique would be mentioned as follows: the families of Abu-Tāhir, Abu-Zaid and Al-Husseini, about whom many scholars and researchers have written much. One of the artists who had signed his works in the luster-glaze technique of Kashan was Mohammad ibn Abi Al-Hassan al-Maqri, with six signed works known so far. The purpose of this study is to introduce and identify the features of Al-Maqri’s works as an independent skilfull ceramist. The results of the research show that Al-Maqri was a ceramist in that time and it is wrong to attribute other titles to him such a “patron” of arts. He has also been one of the most unique artists of his time due to his special style in combining mina’i and luster-glaze techniques. This research is based on a descriptive-analytical methodology and has been done by using library sources and documents.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-Maqri
  • Luster-glaze
  • Mina’i
  • Kashan Style
  • Ceramics
  1.  

    1. ابن فندق (ابوالحسن علی بن زید بیهقی). 13۶1. تاریح بیهق. تهران: انتشارات فروغی.
    2. اعتمادالسلطنه، محمد حسن خان. 13۶2. مطلع الشمس. تهران: انتشارات پیشگام.
    3. ایمانپور، محمد تقی، و زهیر صیامیان گرجی. 1389. «بررسی پیشینۀ یک اثر معماری در حرم رضوی کتیبه‌های سنجری». مطالعات تاریخ اسلام، ش. ۴: 1۶ـ3۵.
    4. پوپ، آپهام، و فیلیس اکرمن. 1387. سیری در هنر ایران. ترجمۀ نجف دریابندری و دیگران. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    5. حموی، یاقوت. 137۶ق. معجم البلدان. بیروت: دار صادر.
    6. دهخدا، علی‌اکبر. 133۴. لغت‌نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    7. روغنی، شهره. 138۵. «مقری و نفخ الطیب». تاریخ و تمدن اسلامی، ش. ۴: 101ـ120.
    8. سیاوشی، کرم، و جواد محمدی. 139۴. «امالی‌نویسی در تاریخ شیعه». فصلنامه شیعه‌شناسی 13 (۴۹): 207ـ22۴.
    9. قوچانی، عبدالله. 1397. احادیث کاشی‌های زرین‌فام حرم مطهر امام رضا. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
    10. کاشانی، ابوالقاسم عبدالله. 13۴۵. عرایس الجواهر و نفایس الاطایب. به‌کوشش ایرج افشار. انجمن آثار ملی ایران.
    11. کیانی، محمدیوسف، و فاطمه کریمی. 13۶۴. هنر سفالگری دورۀ اسلامی. تهران: مرکز باستان‌شناسی ایران.
    12. معین، محمد. 1381. فرهنگ دو جلدی معین. تهران: انتشارات ادنا.
    13. واتسون، الیور. 1382. سفال زرین‌فام ایرانی. ترجمۀ شکوه ذاکری. تهران: انتشارات سروش.
    14. یزدانی، ملیکا و دیگران. 139۶. «شناخت فنون ساخت و اجرای لایۀ زراندود در سفال مینایی». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران 7 (1۴): 1۶1ـ178.
    15. Blair, Sheila S. 2008. "A brief biography of Abu Zayd" In Muqarnas: An Annual on the Visual Culture of the Islamic World 155-176.
    16. Richard.1936. "Evidence for the identificathen of kashn pottery". Ars islamica3.pp 44-76.
    17. Pancaroglu, Oya. 2007. Perpetual Glory. The art institute of Chicago. Chicago: Illinois
    18. Pope, A upham. 1936. "A signed kashan mina-i bowl". The Burlington magazine (69) 403: 144-147.
    19. Watson, Oliver 2004. Cermic from islamiclands. Thamas and High Hodson ltd.
    20. https://lib.eshia.ir/23022/4/1835
    21. metmuseum.org
    22. vam.ac.uk
    23. penn.museum
    24. https://fa.wikifeqh.ir