مطالعۀ تطبیقی‌‌‌ نقاشی‌دیواری ‌روز محشر در بقعۀ ‌لیچا ‌گیلان و پردۀ «روز محشر» اثر محمد مدبر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری هنرهای اسلامی، گروه هنرهای اسلامی،دانشکده هنرهای صناعی اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

2 استاد، گروه گرافیک، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 استادیار، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

آثار هنری با موضوعات‌ دینی، همواره اشاعه‌دهندۀ اعتقادات ‌مذهبی و علاقۀ شیعیان به اسلام و روایات ‌قرآنی است؛ از جمله مضامین ‌اخروی و معاد. روایاتی از روز ‌قیامت، زنده‌ شدن ‌مردگان و حسابرسی ‌به ‌اعمال ‌آن‌ها در روز ‌محشر، از جمله موضوعاتی است که در قرآن کریم، بسیار به آن توجه ‌شده ‌است. در این بین، دیوارنگاره‌های ‌بقاع و پرده‌نگاری‌ها‌ی ‌مذهبی، مهم‌ترین بستر برای‌ بازنمایی ‌تصویری ‌این مضامین هستند. در این پژوهش تلاش شده تا براساس رویکرد تطبیقی ابعاد گوناگون این آثار بررسی شود تا اشتراکات و تفاوت‌های نقاشی دیواری بقعه و پردۀ روز محشر محمد مدبر مشخص گردد. هدف، علاوه بر تأثیرگذاری ‌مضامین ‌دینی بر روح و جان ‌آدمی، بیانگر ‌نقش‌ و حضور‌ پررنگ‌ قرآن ‌کریم در زندگی ‌مسلمانان است تا با دیدن‌ تصاویری با مضمون اخروی، دریابند که اعمالشان بدون ‌حسابرسی باقی نمی‌ماند. یافته‌های حاصل، به روش توصیفی‌تحلیل محتوا انجام شده‌اند و بیان می‌کنند علاوه ‌بر تمایزات، تشابهات‌ تصویری و تجسمی نیز بین این دو اثر وجود دارد که صرفاً به‌دلیل ‌موضوع ‌مشترک‌ روز محشر نبوده، بلکه توجه به ‌مضامین ‌قرآنی و روایاتی که مورد‌ پسند ‌عامۀ ‌مردم و در راستای ‌اعتقادات ‌شیعی‌ آنان بوده که با صراحت‌‌ و سادگی در بیان ‌مفهوم ‌معنوی ‌روز ‌محشر، این‌گونه تصویرپردازی‌ها را موجب شده‌ است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study on the Mural of Judgment Day in a Tomb at Licha (Gilan Province) and “The Judgment Day” Canvas by Mohammad Modabber

نویسندگان [English]

  • Zahra Mehdypour Moghaddam 1
  • Mohammad Khazaei 2
  • Abolfazl aabdollahie fard 3
1 Ph.D candidate in Islamic Arts. Department of Islamic art, Faculty of Islamic Handcrafts, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran
2 Professor, Department of Graphics, Faculty of Art, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Visual Art. Faculty of Visual Arts, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

 
Works of art with religious themes have always been a means of propagation of religious beliefs and been indicative of interest of Shi’ites in Islam and the Quranic traditions. In the meantime, themes relating the Judgment Day and the resurrection, narrations from the Judgment Day, the resurrection of the dead and auditing the deeds on the Judgment Day are the topics much discussed in the Holy Quran. Among these, religious murals are considered as important platforms for the visual representation of such themes. In this research, it is intended to study the various dimensions of these works based on a comparative approach. The question to be answered is as follows: What are the common features in the mural painting in the tomb at Licha and the canvas painted by Mohammad Modabber (as case studies)? The results indicate that, in addition to the impact of religious themes on the human soul, the role and substantial presence of the Holy Quran in the lives of Muslims has been of deep significance in Islamic era. By looking at images with the theme of the hereafter, Muslims would actually remind themselves that one day their deeds are to be audited. In addition to the differences seen in both works, there are visual similarities as well, which is not simply because of the common theme addressed, but due to paying attention to Quranic themes and narrations popular among the people in line with their Shi’ite beliefs. This has been manifested with clarity and simplicity in the form of expressing the spiritual concept of Judgment Day in such illustrations.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Judgment Day
  • Mural
  • Canvas
  • Mohammad Modabber
  • Licha Tomb
  1. قرآن کریم. ترجمۀ مهدی الهی قمشه‌ای. تهران: نشر قلم و اندیشه.
  2. اخویان، مهدی. ۱۳۹۶. «بررسی‌ دلایل ‌بازتولید ‌نقاشی‌دیواری‌های ‌بقاع ‌نقشین ‌منطقۀ ‌گیلان». فصلنامه ‌علمی‌پژوهشی ‌نگره، ش. ۴۲: ۷۱ـ۸۱.
  3. الهی‌نژاد، حسین. ۱۳۸۱. «شباهت ‌رستاخیز ‌مهدی(ع) با رستاخیز ‌آخرت». مبلغان، ش. ۳۱: ۴۷ـ۵۹.
  4. باغبانی ‌آرانی، جواد. ۱۳۹۶. «بررسی‌ تطبیقی‌ ارتباط ‌آخرالزمان و موعود در قرآن و عهدین». ‌فصلنامۀ ‌علمی‌‌‌ترویجی ‌پژوهش‌های ‌مهدوی، ش. ۲۳: ۷۱ـ۹۰.
  5. پازوکی، شهرام. ۱۳۹۷. حکمت‌ مسیحی (مطالعه‌ای تطبیقی با حکمت‌مسیحی). تهران: مؤسسۀ ‌پژوهشی ‌حکمت‌ و فلسفۀ ‌ایران.
  6. پاکباز، رویین. ۱۳۸۴. نقاشی‌ ایران. تهران: انتشارات ‌زرین و سیمین.
  7. چاواری، سعید. ۱۳۸۸. «مقایسۀ ‌ساختاری ‌پردۀ "روز ‌محشر" اثر محمد ‌مدبر و فرسک "داوری‌ واپسین" اثر میکل ‌آنژ». فصلنامۀ ‌هنر، ش. ۸۱: ۱۶۰ـ۱۷۹.
  8. حسینی، سید جواد. ۱۳۸۹. «ظهور و انعکاس اعمال در قیامت (چهره‌ها و چشم‌های گریان و خندان (۱))». مبلغان، ش. ۱۲۷: ۶۴ـ۷۴.
  9. رحمانی، نجیبه، فتانه محمودی، و همایون حاج‌محمدحسینی. ۱۳۹۶. «بررسی‌ ترسیمات‌ پیکرنما مضامین‌ اخروی در هنر اسلامی ‌ایران». فصلنامۀ ‌علمی‌‌پژوهشی ‌نگره، ش. ۴۳: ۱۰۳ـ۱۱۷.
  10. رفیعی، یدالله، و لیلا جدیدی. ۱۳۹۳. «تصویرپردازی هنری در سورۀ قیامت». پژوهش‌های قرآنی در ادبیات. دانشگاه لرستان، ش. ۲: ۱ـ۲۶.
  11. شاد قزوینی، پریسا. ۱۳۸۹. «بررسی‌ مضمونی‌ و زیباشناسی ‌نقاشی‌های ‌مذهبی ‌عامیانه در بقعۀ ‌لیچا از گیلان». هنرهای‌ تجسمی، ش. ۴۱: ۱۳ـ۲۲.
  12. شایسته‌فر، مهناز. ۱۳۸۷. «بقاع‌ متبرکه». کتاب ‌ماه‌ هنر، ش. ۱۱۷: ۶ـ۲۴.
  13. عمید، حسن. ۱۳۸۹. فرهنگ ‌لغت ‌‌جیبی ‌عمید. تهران: راه ‌رشد.
  14. عیسی‌زاده، پیمان. ۱۳۹۲. چهل‌ مجلس (دیوارنگاره‌های ‌زیارت‌گاه‌های ‌گیلان). رشت: فرهنگ‌ ایلیا با همکاری ‌حوزۀ ‌هنری‌ گیلان.
  15. محمدزاده، مهدی. ۱۳۹۰. «نقد شمایل‌شناسانه و کاربرد ‌آن در حوزۀ نقاشی‌ مذهبی‌ عصر قاجار». نقدنامۀ‌ هنر، ش. ۱: ۹۷ـ۱۰۷.
  16. محمودی‌نژاد، احمد. ۱۳۸۸. نقاشی‌های دیواری بقعه‌های گیلان. رشت: فرهنگ ایلیا.
  17. میرزایی‌مهر، علی‌اصغر. ۱۳۸۷. نقاشی‌های‌ بقاع ‌متبرکۀ ‌ایران. تهران: فرهنگستان‌ هنر.
  18. نوری، آیت‌الله حسین. ۱۳۶۹. «شفاعت‌ روز ‌قیامت». پاسدار اسلام، ش. ۱۰۶: ۱۶ـ۱۸.