«راه کاووسان» بر کاسه عصر آهن لرستان

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه پژوهش هنر. دانشگاه هنر. تهران.ایران

2 عضو هیئت علمی دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر. دانشگاه هنر ایران.

چکیده

دین و آیین تولیدکنندگان مفرغ‌های عصر آهن لرستان همواره با نظرات متناقضی همراه بوده است. در میان این اشیا کاسه مفرغی وجود دارد که بر آن نقوش سماوی و 7 نوشته آرامی در یک مناسبات معنادار در کنار هم چیده شدند. فرضیه پژوهش این است که تحلیل نقوش سماوی روی این شی و روی دیگر مفرغ‌های لرستان می‌تواند بخشی از ابهامات موجود دربارة دین این مردمان را روشن سازد. از این رو برای نخستین‌بار نقوش سماوی دو بخش 2 و 6 کاسه براساس مفاهیم روایی و اساطیری ادیان هندوآریایی و در ارتباط با نقوش روی دیگر مفرغ‌های لرستان تحلیل شدند. پژوهش از حیث ماهیت کیفی و از حیث روش «توصیفی-تحلیلی» است و داده‌های پژوهش از منابع موزه‌ای و کتابخانه‌ای گردآوری شدند. طبق یافته‌های پژوهش صورت فلکی دو پیکر در بخش 2 کاسه (= طرحواره میمون) رمزی از سَر مار گوزهر - عامل کسوف و خسوف- است. خوشه پروین در بخش 6 کاسه رمزی از دیوان سبتو است، دیوانی که طبق متون بین‌النهرینی با عیلام، ایزدبانو ناروندی و خسوف پیوند داشتند. محور مفروض بین این دو بخش بازنمودی از ماراژدهای راه شیری است؛ راهی که طبق بندهش نام دیگر آن «راه کاووسان» بود. «راه کاووسان» راه شاهانی بود که نشان فرّه را در جهت نیّات پلید خود بکار بردند و باعث زوال سلطنت شدند. چنین می‌نماید که بازنمایی «راه کاووسان» بر مفرغ‌های لرستان مرد یا دیو-بزی است، که با دستان خود دو مار ستاره-نشان را در جهت اعمال قدرت اراده خدایان در تغییر سرنوشت و مجازات شاهان خودکامه‌ کنترل می‌کند.

عنوان مقاله [English]

The "Path of Kāvusan" on the Lorestan Iron Age bowl

نویسندگان [English]

  • najme amini 1
  • Seyed Saeed Seyed Ahmadi zavieh 2
  • iraj Dadashi 2
1 PhD student. The Art Research Department. University of Art. Tehran. Iran.
2 Associate Professor. The art Research Department. University of Art., Tehran, Iran
چکیده [English]

The religion and rituals of the bronze producers of the Iron Age in Lorestan have always been accompanied by contradictory opinions. Among these artifacts, there is a bronze bowl featuring celestial motifs and seven Aramaic inscriptions arranged meaningfully alongside each other. The hypothesis of this research is that analyzing the celestial motifs on this object and other bronzes from Lorestan can clarify some of the ambiguities regarding the religion of these people. Therefore, for the first time, the celestial motifs in sections 2 and 6 of the bowl were analyzed based on the narrative and mythological concepts of Indo-Aryan religions and in relation to the motifs on other bronzes from Lorestan. The research is qualitative in nature and employs a "descriptive-analytical" method, with data collected from museum and library sources. According to the findings, the constellation of two figures in section 2 of the bowl (the monkey motif) symbolizes the head of the dragon, which is the cause of eclipses. The Pleiades cluster in section 6 of the bowl symbolizes the demons of Sabtu, which, according to Mesopotamian texts, were associated with Elam, the goddess Narvandi, and eclipses. The assumed axis between these two sections represents the Milky Way; a path that, according to the Bundahishn, was also known as the "Path of the Kāvūsān." The "Path of the Kāvūsān" was the route of kings who used the sign of divine glory for their wicked intentions, leading to the downfall of their reigns. It appears that the representation of the "Path of the Kāvūsān" on the bronzes of Lorestan depicts a man or a goat-demon, who controls two star-marked serpents with his own hands to exert the will of the gods in altering destinies and punishing tyrannical kings.